Yıl: 2019  Cilt: 54  Sayı: 1  Sayfa: 604-625

doi: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.19.03.1112

ÖZEL EMEKLİLİK SİSTEMLERİNİ VERGİLENDİRME YAKLAŞIMLARI

UFUK KAYA

Özel emeklilik fonlarının vergilendirme sürecinin anlaşılması, bu süreçteki bütün aşamaların birlikte değerlendirilmesini gerektirmektedir. Tasarruf, getiri ve emeklilik ödemesi aşamalarının her biri vergilendirilebilmekte ise de bu üç aşamanın birden istisnasız vergilendirilmesi mükerrer vergilendirme anlamına gelmektedir. Üç aşamanın bir veya iki aşması genellikle vergi dışında tutulmaktadır. Getiri aşaması vergiden istisna edilirken tasarrufların (Vergi-İstisna-İstisna) veya emeklilik ödemlerinin (İstisna-İstisna-Vergi) vergilendirilmesi, tasarruf ve vergi hasılatı üzerinde benzer etki yaratmaktadır. Bu yaklaşımlar, tasarrufları vergi dışında bıraktığından harcama vergisi (expenditure tax) niteliğindedir. Bu kapsamda, emeklilik ödemelerinin vergilendirilmesi ‘pür harcama vergisi’ olarak, emeklilik tasarrufların vergilendirilmesi “ön ödemeli harcama vergisi” olarak sınıflandırılmaktadır. Getiri aşamasıyla birlikte tasarrufların (Vergi-Vergi-İstisna) veya emeklilik ödemlerinin (İstisna-Vergi-Vergi) vergilendirilmesi tasarruf ve vergi hasılatı üzerinde benzer etki yaratmaktadır. Bu yaklaşımlar geniş kapsamlı gelir tanımlamasını esas alan gelir vergisi (comprehensive income tax) niteliğindedir. İlk iki yaklaşım uygulandığı durumda vergi öncesi ve sonrası getiri eşit olduğundan daha yüksek düzeyde emeklilik birikimi elde edilmektedir. İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı veya Avrupa Birliği üyesi ülkeler yaygın olarak sadece emeklilik ödemelerini vergilendirme (İstisna-İstisna-Vergi) yaklaşımını uygulamakta, ancak bu ülkelerin önemli bir bölümünde bu vergilendirme düşük düzeyde kalmaktadır.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Özel emeklilik, bireysel emeklilik, vergilendirme, üçüncü basamak emeklilik

TAXATION APPROACHES REGARDING PRIVATE PENSION SYSTEMS

Understanding the taxation process of the private pension requires the evaluation of all stages of pension system. Saving, return and pension payments as stages of private pension system can also be taxed. But the taxation of these three phases without exception leads to double taxation problem. Double taxation problem will not be a subject if one or two stages are excepted from taxation. When the second phase are not subjected to taxation, taxation of either pension savings (Tax-Exempt-Exempt) or pension payments (Exempt-Exempt-Tax) will result similar effect on saving and tax revenue. These approaches mainly leave savings out of taxation, thus, we can identify these approaches as expenditure tax. In this context, we can classify taxation of pension payment as pure expenditure tax, and classify taxation of savings as prepaid expenditure tax. On the other hand, taxation of pension savings (Tax-Tax-Exempt) or taxation of pension payment (Exempt-Tax-Tax), together with the return phase taxation, also have similar effect on savings and tax revenues. Last two approaches are considered as comprehensive income tax. If we chose the first two approaches, pension funds will be higher than the funds where choosing last two approaches, because of the equality of pre-tax and post-tax returns. Organisation for Economic Co-operation and Development or European Union member states widely apply taxation of pension payments (Exempt-Exempt-Tax) approach, but significant portion of these countries tax their pension payments at a low level.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Private pension, taxation, 3rd pillar pension.