TÜRKİYE’DE TAŞIMACILIK FAALİYETLERİNİN GELİŞİMİ VE DÖNEMSEL BİR PERFORMANS ANALİZİ

Özet

Günümüzde işletmeler tedarik zincirleri temelinde rekabet eder hale gelmişlerdir. Bu durum, işletmelerin tedarik zincirlerini etkin ve verimli yönetmelerini zorunlu kılmaktadır.  Birbirleriyle ahenk içerisinde çalışması gereken çok sayıda partnerden oluşan bu yapı, sürekli etkileşim halinde olan pek çok faaliyetin de eşgüdüm içerisinde ifa edilmesini gerektirmektedir. Bu faaliyetlerin en önemlilerinden biri olan taşımacılık, başta üretim ve işletme maliyetleri olmak üzere arzulanan müşteri hizmet seviyesi, rekabet gücü, müşteri memnuniyeti vb. pek çok kritik konu üzerinde etkilidir. Ekonomik etkilerinin yanı sıra; taşımacılık öteden beri ticaretin, ticaret yollarının ve merkezlerinin ortaya çıkmasında, şekillenmesinde; dolayısıyla da medeniyetlerin kurulmasında ve gelişmesinde önemli bir rol oynamıştır. Bu öneme binaen bu çalışmada taşımacılık faaliyetlerinin Türkiye’deki gelişimi araştırılmış ve 2004-2021 yıllarını kapsayan bir dönem için dönemsel bir performans analizi yapılmıştır. Analizlerde çok sayıda ölçütün dikkate alınması, sonlu sayıda bir dizi ölçütü kullanarak yine sonlu sayıda bir dizi alternatifin performansını değerlendirmek için uygun çözüm algoritmaları öneren Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemlerinin tercih edilmesinin temel sebebi olmuştur. Literatürde var olan pek çok ÇKKV yönteminin olması sebebiyle, bu yöntemler arasında daha güncel olan ve henüz uygulamalara çok fazla konu olmayan yöntemler araştırılmıştır. Bu bağlamda analizlerde kullanılacak değerlendirme ölçütlerinin ağırlıklandırılması için nesnel ağırlıklandırma tekniklerinden biri olan Kriterlerin Değiştirilmesinin Etkilerine Dayalı Yöntem (MEREC), performans skorlarının tespiti için ise İdeal Çözüme Uzaklıklarına Göre Alternatiflerin Sıralanması (CRADIS) yönteminin kullanılmasına karar verilmiştir. Bu çalışmada performans analizine ek olarak, MEREC ve CRADIS yöntemlerinin birlikte kullanımı yoluyla ulaşılan bulgular üzerinde değerlendirme ölçütlerinin ağırlıklandırılmasının nasıl bir etkiye neden olacağını belirlemek maksadıyla bir de duyarlılık analizi yapılmıştır. Bu kapsamda değerlendirme ölçütlerinin ağırlıkları Nesnel Kriter Ağırlıklarının Bütünleşik Belirlenmesi (IDOCRIW) yöntemiyle tekrar hesaplamış ve bu ağırlıklar CRADIS yönteminde girdi olarak kullanılarak analizler yinelenmiştir.