TÜRKİYE’DE FİNANSAL ÇEVRİMLER VE İŞ ÇEVRİMLERİ

Özet

2008 küresel finans krizinin yaratmış olduğu olumsuz etkiler, finansal sektör ile reel sektör arasındaki etkileşime dikkatleri çekmiştir. Bu çalışmada, Türkiye’deki finansal çevrimler ile iş çevrimleri arasındaki ilişki 1987:1-2021:3 dönemi için incelenmiştir. İş çevrimlerini temsilen sanayi üretim endeksi ve finansal çevrimleri temsilen krediler, hisse senedi fiyatları, reel efektif döviz kuru (REDK) ve yabancı portföy yatırımlarına dair büyüklükler kullanılmıştır. Finansal çevrimler ve iş çevrimlerinin ölçümü dönüm noktası analizi, Hodrick-Prescott (HP) filtresi ve Baxter-King (BK) filtresi ile gerçekleştirilmiş, daha sonra çevrimler arası senkronizasyon ve nedensellik ilişkileri incelenmiştir. Son olarak ise çevrimler arasındaki ilişkinin zamana göre değişimi DCC-GARCH modeli ile tahmin edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, hisse senedi fiyatları ve yabancı portföy yatırımları öncül, krediler takipçi, REDK çevrimleri ise eş anlı veya öncül olma davranışı sergilemektedir. Granger nedensellik analizinin sonuçlarına göre finansal çevrimleri temsilen kullanılan tüm değişkenlerden iş çevrimlerine doğru bir nedensellik ilişkisi mevcutken, iş çevrimlerinden yalnızca kredi-GSYH oranına doğru bir nedensellik mevcuttur. DCC-GARCH analizinin sonuçları, finansal çevrimler ve iş çevrimlerinin birlikte hareket etme kabiliyetinin kriz dönemlerinde yükseldiğini göstermektedir. İş çevrimleri ile ortak hareket kabiliyeti en yüksek olan değişken yabancı portföy yatırımlarıdır. Tüm bu sonuçlar değerlendirildiğinde, Türkiye’de finansal çevrimlerin iş çevrimlerini öncelediği ve iş çevrimlerinin nedeni olduğu sonucuna ulaşılmaktadır.