HAVA TAŞIMACILIĞINDA LİBERALLEŞME: TÜRKİYE’NİN İKİLİ HAVA HİZMETİ ANLAŞMALARI’NIN HAVA LİBERALLEŞME İNDEKSİ’NE GÖRE İNCELENMESİ

Özet

Havacılık endüstrisinin gelişmeye başlaması ile birlikte, ülkelerin hukuki yapıları, politikaları, kuralları ve uygulamalarındaki farklılıklar uluslararası havacılık sözleşmelerinin imzalanmasına ve ortak kuralların belirlenmesine neden olmuştur. Havacılık ile ilgili kuralların belirlenmesi amacıyla, 1919 yılında uluslararası havacılığın ilk çok taraflı düzenlemesi olan Paris Sözleşmesi imzalanmıştır. Dünya’da yaşanan gelişmelerin sonrası, düzenlenen Şikago Konferansı’nın sonucu olarak ise, 1944 yılında Şikago Sözleşmesi imzalanmıştır. Şikago Sözleşmesi, uluslararası hava taşımacılığı kurallarının belirlenmesinde ve uygulamasında büyük bir öneme sahiptir. Şikago Sözleşmesi’nde, uluslararası hava taşımacılığı hizmetlerinin ülkeler arasında yapılacak anlaşmalar ile belirlenmesi gerektiği hükmü kabul edilmiştir. Bu kararla birlikte, ikili hava hizmeti anlaşmaları (İHHA – Bilateral Agreements) uluslararası hava taşımacılığı hizmetlerinin belirleyicisi olmuştur. İkili anlaşmaların kısıtlayıcı veya liberal olması, devletler ve havayolu şirketleri açısından büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada, Türkiye’nin 2015 yılından itibaren imzaladığı İHHA’nın liberalleşme düzeyinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) tarafından geliştirilen Hava Liberalleşme İndeksi (HLİ), standart puanlandırma sistemi kriterlerine göre, İHHA incelenerek puanlandırılmıştır. Yapılan anlaşmalardan alınan en düşük puan 21 iken, en yüksek puan 38 olmuştur. Türkiye’nin imzaladığı ikili anlaşma içeriklerinin, ülkelere göre farklılık gösterdiği ve genel anlamda liberal olduğu tespit edilmiştir.