Yurtdışı Üretici Fiyat Endeksi ve Petrol Fiyatları Arasındaki İlişki: Toda-Yamamoto Nedensellik Analizi Türkiye Örneği (2010:01-2023:10)
DOI:
https://doi.org/10.63556/tisej.2025.1432Anahtar Kelimeler:
Yurt Dışı Üretici Fiyatları Endeksi- Petrol Fiyatı- Türkiye- Kesirli Frekanslı Fourier ADF Birim Kök Testi- Fourier Toda-Yamamoto Nedensellik TestiÖzet
Küresel ekonomik ve siyasi yansımaları olan 1973 Arap-İsrail savaşı ile meydana gelen krizin, petrole bağımlı Türkiye üzerindeki etkileri analiz edilmiştir.Bu analizlerin yanı sıra olası bir başka petrol krizinin sonuçları da literatürde araştırılmak üzere ele alınmıştır. Bu çalışma, 2010:01-2023:10 yılları arasında Türkiye'de petrol fiyatlarındaki artışın yurt dışı üretici fiyat endeksini nasıl ve ne yönde etkilediğini analiz etmektedir. Çalışmada ara malı, dayanıklı ve dayanıksız tüketim malları, enerji ve sermaye malları fiyatlarındaki değişimler ile petrol fiyatları arasındaki nedensellik ilişkisi test edilmiştir.Çalışmada yapısal kırılmaları dikkate alan ve yeni nesil analiz yöntemleri arasında yer alan Kesirli Frekanslı Fourier ADF birim kök testi uygulanmıştır. Değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisinin varlığı ve yönünü inceleyen Toda-Yamamoto nedensellik testi kullanılmıştır. Çalışma sonucunda; petrol fiyatlarından yurtdışı üretici fiyat endeksi belirleyicilerine doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisinin var olduğu tespit edilmiş ve sonuç bölümünde önerilerde bulunulmuştur. Bu bağlamda herhangi bir çalışmanın bulunmaması ve hem verilerin hem de kullanılan testlerin güncel olması, çalışmanın literatüre katkı sağlayacağını düşündürmektedir.
Kaynaklar
Abdi̇oğlu, Z.(2013).Ücret-Fiyat Spirali: Türk İmalat Sanayi Örneği. Journal of Management and Economics Research, 11(19), Article 19.
Akçağlayan, A. ve Gemi̇ci̇oğlu, S. (2021). Petrol Fiyatlarındaki Değişimin Tüketici Ve Üretici Fiyatlarına Asimetrik Geçişkenliği. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 18(1), 59-77.
Alvarez, L., Hurtado, S., Sánchez, I., ve Thomas, C. (2011). The İmpact Of Oil Price Changes On Spanish And Euro Area Consumer Price Inflation. Economic Modelling, 28, 422-431.
Berument, H., ve Taşçı, H. (2002). Inflationary Effect Of Crude Oil Prices İn Turkey. Physica A: Statistical Mechanics and its Applications, 316(1), 568-580.
Blanchard, O., ve Gali, J. (2007). The Macroeconomic Effects Of Oil Shocks: Why Are The 2000s So Different From The 1970s? (w13368; s. w13368). National Bureau of Economic Research, Cambridge.
Bozoklu, S., Yilanci, V., ve Gorus, M. S. (2020). Persistence İn Per Capita Energy Consumption: A Fractional İntegration Approach with a Fourier Function. Energy Economics, 91, 104926.
Castro, C., ve Jiménez-Rodríguez, R. (2017). Oil Price Pass-Through Along The Price Chain İn The Euro Area. Energy Economics, 64, 24-30.
Chou, K., ve Tseng, H.-Y. (2011). Pass-Through of Oil Prices To CPI İnflation In Taiwan. International Research Journal of Finance and Economics, 69.
Cunado, J., ve Perez de Gracia, F. (2005). Oil Prices, Economic Activity And İnflation: Evidence For Some Asian Countries. The Quarterly Review of Economics and Finance, 45(1), 65-83.
Çatik, A. N., ve Önder, A. Ö. (2011). Inflationary Effects Of Oil Prices İn Turkey: A Regime-Switching Approach. Emerging Markets Finance & Trade, 47(5), 125-140.
Dibooglu, S., ve Kibritcioglu, A. (2001). Inflation, Output, and Stabilization in a High Inflation Economy: Turkey, 1980-2000. https:/ /www. researchgate. net/ publication /23747167 _Inflation_Output_and_Stabilization_in_a_High_Inflation_Economy_Turkey_1980-2000 Erişim Tarihi: (10.03.2024).
Dickey, D. A., ve Fuller, W. A. (1979). Distribution Of The Estimators For Autoregressive Time Series With A Unit Root. Journal of the American Statistical Association, 74(366), 427-431.
Dickey, D. A., ve Fuller, W. A. (1981). Likelihood Ratio Statistics For Autoregressive Time Series With A Unit Root. Econometrica, 49(4), 1057-1072.
Enders, W., ve Lee, J. (2012). The Flexible Fourier Form And Dickey–Fuller Type Unit Root Tests. Economics Letters, 117(1), 196-199.
Granger, C. W. J. (1969). Investigating Causal Relations By Econometric Models And Cross-Spectral Methods. Econometrica, 37(3).
Hacker, R. S., ve Hatemi-J, A. (2006). Tests For Causality Between İntegrated Variables Using Asymptotic And Bootstrap Distributions: Theory And Application. Applied Economics, 38(13), 1489-1500.
Ibrahim, M., & Chancharoenchai, K. (2014). How İnflationary Are Oil Price Hikes? A Disaggregated Look at Thailand Using Symmetric and Asymmetric Cointegration Models. Journal of the Asia Pacific Economy, 19.
Ibrahim, M. H., & Said, R. (2012). Disaggregated Consumer Prices And Oil Price Pass‐Through: Evidence From Malaysia. China Agricultural Economic Review, 4(4), 514-529.
Kılıç, J., & Di̇Lber, İ. (2019). Ekonomik Büyüme İle Üretim Faktörleri Arasında Ekonometrik Bir Analiz: Türkiye Örneği (1980-2016). Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 149-166.
Kilian, L. (2008). A Comparison Of The Effects Of Exogenous Oil Supply Shocks On Output And Inflation İn The G7 Countries. Journal of the European Economic Association, 6(1), 78-121.
Kocak, N. A. (2021). Tüketici Ve Üretici Fiyatları Arasında Geçişkenliğin Alternatif Ölçümü: Alt Endeksler Ayrımında Türkiye Örneği.Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,67,12-27.
Kutlar, A., ve Çabukoğlu, M. (2022). Dış Ticaret Açığı, Ara Malı İthalatı, İmalat Sanayi İhracatı Ve Reel Döviz Kuru Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği. Sakarya İktisat Dergisi, 11(3), 303-319.
Long, S., ve Liang, J. (2017). Asymmetric And Nonlinear Pass-Through Of Global Crude Oil Price To China’s PPI And CPI İnflation. Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 31(1), 240-251.
Medetoğlu, B., ve Doğru, E. (2022). Toda-Yamamoto Testi İle Nedensellik İlişkisi Tespiti: Değerli Metaller Üzerine Bir Uygulama. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(4), 747-757.
Özata, E. (2019). Türkiye’de Petrol Fiyatlarından Enflasyona Asimetrik Ve Doğrusal Olmayan Geçişkenlik. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 6(1), 17-32.
Öztürk, S., ve Saygın, S. (2017). The Economic Effects Of The 1973 Oil Crisis And Stagflation Case. Bjss Balkan Journal Of Social Sciences/Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, Volume 6.
Peterson, W. C. (1994). Gelir, İstihdam ve Ekonomik Büyüme. Atatürk Üniversitesi.Erzurum.
Polat, Ç. ve Peker, K. Ö. (2021). Yatırım Malı Ve Ara Mal İthalatının Büyümeye Etkisinin Türkiye Ekonomisi Perspektifinde Analizi. Sakarya İktisat Dergisi, 10(4), 321-334.
Sevüktekin, M., ve Çınar, M. (2017). Ekonometrik Zaman Serileri Analizi: Eviews Uygulamalı. Dora Yayınları.İstanbul.
Seyidoğlu, H. (2002). Ekonomik Terimler Ansiklopedik Sözlüğü. Güzem Can Yayınları.İstanbul
Sirim, V. (2018). Türkiye-Ortadoğu Ülkeleri Ekonomik İlişkilerinde 1973 Petrol Krizinin Yeri.Social Sciences Studies Journal, 4(26), 5753-5762.
Şenel, S., Dincer, H., ve Yüksel, S. (2019). 1973 Petrol Krizinin Türkiye Ekonomisine Etkileri.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Müşerref ARIK- Melike Buse AKCAN- Yasemin TELLI UCLER
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
