Türkiye'de Ekonomik Karmaşıklık ve Sermaye Piyasası Arasındaki İlişkinin Zaman Frekans Tabanlı Nedensellik Analizi: Fourier ve Dalgacık Yaklaşımlarından Kanıtlar
DOI:
https://doi.org/10.63556/tisej.2025.1447Anahtar Kelimeler:
Ekonomik Karmaşıklık- Sermaye Piyasası- Dalgacık Tutarlılık Analizi- Fourier Toda-Yamamoto Nedensellik Testi- TürkiyeÖzet
Ülkelerin üretim çeşitliliği ve teknolojik yetkinlik düzeylerini yansıtan ekonomik karmaşıklık, finansal piyasa dinamiklerini anlamada önemli bir ölçüttür. Bu çalışmada, Türkiye’de ekonomik karmaşıklık ile sermaye piyasası arasındaki ilişki 1995–2023 dönemi için analiz edilmektedir. Araştırmada, Ekonomik Karmaşıklık Endeksi (ECI) ile BIST100 endeksi, işlem hacmi, şirket sayısı, piyasa kapitalizasyonu ve yabancı yatırımcı işlem hacmi arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Yöntem olarak Fourier Toda-Yamamoto nedensellik testi ile Dalgacık Tutarlılık Testi kullanılmış olup bulgular, ECI’nin BIST100, işlem hacmi ve şirket sayısı üzerinde belirgin etkiler yarattığını göstermektedir. Özellikle şirket sayısı ile ekonomik karmaşıklık arasında çift yönlü nedensellik bulunmuştur. Buna karşın, piyasa kapitalizasyonu ile ECI arasında anlamlı bir nedensellik gözlenmemiştir. Yabancı yatırımcı işlem hacmi ile ECI arasındaki ilişkinin ise sınırlı bir dönemde geçerli olduğu belirlenmiştir. Ayrıca 1998-2008 döneminde ECI ile BIST100 arasındaki ilişkinin güçlü olduğu, ancak 2008 krizi sonrası zayıfladığı gözlemlenmiştir. Elde edilen bulgular, ekonomik karmaşıklığın sermaye piyasası üzerindeki etkisinin zaman içinde değişkenlik arz ettiğini ve piyasa dinamiklerinin ekonomik çeşitliliğe hassas olduğunu ortaya koymaktadır. Bu çalışmanın, Türkiye'de ekonomik karmaşıklık ile sermaye piyasaları arasındaki ilişkinin zaman-frekans düzlemindeki evrimini analiz ederek, finansal piyasaların dinamik doğasının daha derinlemesine anlaşılmasına katkı sağlaması beklenmektedir.
Kaynaklar
Abdon, A., Bacate, M. L., Felipe, J., & Kumar, U. (2010). Product Complexity and Economic Development. SSRN Electronic Journal. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1677442
Aguiar-Conraria, L., & Soares, M. J. (2014). The Continuous Wavelet Transform: A Primer. Journal of Economic Surveys, 28(2), 344–375. https://doi.org/10.1111/joes.12011
Becker, R., Enders, W. and Lee, J. (2006). A Stationarity Test İn The Presence Of An Unknown Number of Smooth Breaks. Journal of Time Series Analysis, 27(3), 381-409.
Can, M., ve Doğan, B. (2018). Ekonomik Kompleksite ve Finansal Gelişme İlişkisi: Türkiye Örnekleminde Ampirik Bir Analiz. Finans Politik Ve Ekonomik Yorumlar (638), 5-16.
Chu, L. K. (2019). The Effects Of Financial Development On Economic Sophistication: Evidence From Panel Data. Applied Economics Letters, 1–4. doi:10.1080/13504851.2019.1676866
Cristelli, M., Tacchella, A., Pietronero, L., (2015). The Heterogeneous Dynamics Of Economic Complexity. Plos One 10 (2), e0117174. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0117174.
Dam, A. V., & Frenken, K. (2022). Variety, Complexity And Economic Development. Research Policy, 51(8), Article 103949. https://doi.org/10.1016/j.respol.2020.103949
Daude, C., Nagengast, A. & Perea, J. R. (2016). Productive Capabilities: An Empirical Analysis Of Their Drivers, The Journal of International Trade & Economic Development, Taylor & Francis Journals, 25(4), 504-535, June.
Demirgüç-Kunt, A., & Detragiache, E. (1998). Financial Liberalization And Financial Fragility. IMF Working Paper, 98/83. https://doi.org/10.5089/9781451851314.001
Enders, W., & Lee, J. (2012). A Unit Root Test Using A Fourier Series To Approximate Smooth Breaks. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 74(4), 574-599. https://doi.org/10.1111/j.1468-0084.2011.00662.x
Ferrarini, B., & Scaramozzino, P. (2016). Production Complexity, Adaptability And Economic Growth. Structural Change and Economic Dynamics, 37, 52–61. https://doi.org/10.1016/j.strueco.2015.12.001
Grinsted, A., Moore, J. C., & Jevrejeva, S. (2004). Application Of The Cross Wavelet Transform And Wavelet Coherence To Geophysical Time Series. Nonlinear Processes in Geophysics, 11(5/6), 561–566. doi:10.5194/npg-11-561-2004
Harvard Growth Lab. (2024). Atlas of Economic Complexity - Country Rankings. Harvard University. Erişim adresi: https://atlas.hks.harvard.edu/rankings
Hausmann, R., Hidalgo, C. A., Bustos, S., Coscia, M., Simoes, A., & Yıldırım, M. A. (2013). The Atlas Of Economic Complexity: Mapping Paths To Prosperity. MIT Press. https://doi.org/10.7551/mitpress/9647.001.0001
Hidalgo, C.A. & Hausmann, R., (2009). The Building Blocks Of Economic Complexity. Proc. Natl. Acad. Sci. 106 (26), 10570–10575. https://doi.org/10.1073/pnas.0900943106.
Kanca, S., Çankaya, F. ve Dinç, E. (2021). Kurumsal Yönetim Uygulamalarının Finansal Performansa Etkisi: BİST Şirketlerinde Bir Uygulama. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 11(22), 203-225.
Karasoy, A. (2022). Examining the Globalization-Economic Complexity-Financial Development Nexus in Türkiye. Akademik Araştırmalar Ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 14(27), 485-499. https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.1164750
Levine, R. (1997). Financial Development And Economic Growth: Views And Agenda. Journal of Economic Literature, 35(2), 688-726.
Liu, P. C. (1994). Wavelet Spectrum Analysis and Ocean Wind Waves, Wavelet Analysis and Its Applications. Akademik Press, 4: 151-166. https://doi.org/10.1016/B978-0-08-052087-2.50012-8
Mishkin, F. S. (1999). Financial Consolidation: Dangers And Opportunities. Journal of Banking & Finance, 23(2-4), 675–691. doi:10.1016/s0378-4266(98)00084-3
Nazlioglu, S., Gormus, N. A., & Soytas, U. (2016). Oil Prices And Real Estate İnvestment Trusts (Reıts): Gradual-Shift Causality And Volatility Transmission Analysis. Energy Economics, 60, 168–175. doi:10.1016/j.eneco.2016.09.009
Ndoya, H., Ongo Nkoa, B. E., Kemeze, F. H., & Nchofoung, T. N. (2024). Financial Development And Economic Complexity: The Role Of Country Stability. Economics of Transition and Institutional Change, 32(2), 415–447. https://doi.org/10.1111/ecot.12392
Nguyen, C.P., Su, T.D. 2021 Financing The Economy: The Multidimensional İnfluences Of Financial Development On Economic Complexity. J. Int. Dev. 2021; 33: 644–684. https://doi.org/10.1002/jid.3541
Njangang, H., Asongu, S. A., Tadadjeu, S., & Nounamo, Y. (2021). Is Financial Development Shaping Or Shaking Economic Sophistication İn African Countries? Munich Personal RePEc Archive (MPRA), Working Paper No. 110132.
Olaniyi, C. & Odhiambo, N. (2023). Does Institutional Quality Matter in the Financial Development-Economic Complexity Nexus? Empirical Insights from Africa. Research in Globalization. https://doi.org/10.1016/j.resglo.2023.100173.
Pal, D. & Mitra, S. K. (2017). Time-Frequency Contained Co-Movement of Crude Oil and World Food Prices: A Wavelet-Based Analysis. Energy Economics, 62: 230-239.
Pal, D. & Mitra, S. K. (2018). Oil Price and Automobile Stock Return Co-Movement: A Wavelet Coherence Analysis. Economic Modelling, XXX: 1-10.
Sermaye Piyasası Kurulu (SPK). (2024, Eylül). Uluslararası Ekonomik Ve Finansal Göstergeler. Araştırma Dairesi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2024, The World Bank Group (BIS-IMF-OECD) web sitelerinden ve http://www.ceicdata.com/en adresinden alındı.
Sermaye Piyasası Kurulu (SPK). (n.d.). İdare faaliyet raporları. SPK Resmi Web Sitesi. Erişim adresi: https://spk.gov.tr/yayinlar/spk-idare-faaliyet-raporlari
Tacchella, A., Cristelli, M., Caldarelli, G., Gabrielli, A., & Pietronero, L. (2012). A New Metrics for Countries’ Fitness and Products’ Complexity. Scientific Reports, 2(1). doi:10.1038/srep00723
Tacchella, A., Mazzilli, D., & Pietronero, L. (2018). A Dynamical Systems Approach To Gross Domestic Product Forecasting. Nature Physics, 14(8), 861–865. doi:10.1038/s41567-018-0204-y
Torrence, C., & Compo, G. P. (1998). A Practical Guide To Wavelet Analysis. Bulletin of the American Meteorological Society, 79(1), 61–78. https://doi.org/10.1175/1520-0477(1998)079<0061:APGTWA>2.0.CO;2
Torrence, C., & Webster, P. J. (1999). Interdecadal Changes İn The ENSO-Monsoon System. Journal of Climate, 12(8), 2679–2690. https://doi.org/10.1175/1520-0442(1999)012<2679:ICITEM>2.0.CO;2
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB). (2024). Elektronik Veri Dağıtım Sistemi (EVDS) - BIST 100 Endeksi ve Finansal Veriler. Erişim adresi: https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/#collapse_44
Uribe, J. M. (2025). Investment İn İntangible Assets And Economic Complexity. Research Policy, 54, 105133. https://doi.org/10.1016/j.respol.2024.105133
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Aslı ÖZEN ATABEY
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
