Üniversite Öğrencilerinin Yapay Zekâ Okuryazarlığı Üzerine Bir Araştırma
DOI:
https://doi.org/10.63556/tisej.2025.1565Anahtar Kelimeler:
Yapay zekâ okuryazarlığı- yapay zekâ- teknoloji- üniversite öğrencileri- üretken yapay zekâÖzet
Hayatın her alanında yapay zekâ teknolojilerinden yararlanma, bilinçli kullanım koşuluyla fırsat olarak görülebilir. Yapay zekâ okuryazarlığı, teknoloji bilgisi, bilimsel bilgi ve sosyo-etik becerileri kapsaması sebebiyle kullanımıyla ilgili bilinci ve etkinliği artırmaktadır. Bu araştırmanın amacı, üniversite öğrencilerinin yapay zekâ okuryazarlığı ile ilgili mevcut durumunun belirlenmesi ve bazı değişkenler açısından farklılaşıp-farklılaşmadığının tespit edilmesidir. Araştırmada nicel araştırma yöntemine dayalı tarama ve ilişkisel tarama modelinden yararlanılmıştır. Araştırma verilerini elde etmek amacıyla Wang vd. (2023) tarafından geliştirilip Polatgil ve Güler (2023) tarafından Türkçe’ye uyarlaması yapılan Yapay Zekâ Okuryazarlığı ölçeği vasıtasıyla 392 üniversite öğrencisinden anket tekniğiyle veriler toplanmıştır. Gerçekleştirilen ANOVA ve T-Testi gibi betimsel analiz bulguları ışığında öğrencilerin yapay zekâ okuryazarlığı düzeyinin ortalamanın üzerinde olduğu tespit edilmiştir. Elde edilen analiz bulgularına göre yapay zekâ okuryazarlığının, yaş ve teknolojiyi kullanma seviyesine göre farklılaştığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte sınıf düzeyi, aylık harcama, cinsiyet, bilgisayara sahip olma ve telefonda geçirilen süre değişkenleri bakımından farklılaşmadığı ortaya çıkmıştır. Araştırma sonuçlarının, yapay zekâ okuryazarlığının kullanımı ile ilgili durumun gözden geçirilerek geliştirilmesine katkı sağlaması beklenmektedir.
Kaynaklar
Adelore, O.O., & Ojedeji, S.O. (2019). Exploring the Potentials of Emerging Technologies for Literacy and Skills Development: Spotlight on Artificial Intelligence. International Journal of Literacy Education, 9(2), 246-260.
Arlı, M. ve Nazik, H. (2001). Bilimsel Araştırmaya Giriş. Ankara: Gazi Kitabevi.
Ayanwale, M.A., Adelana, O.P., Molefi, R.R., Adeeko, O., & Ishola, A.M. (2024). Examining Artificial Intelligence Literacy Among Pre-Service Teachers for Future Classrooms. Computers and Education Open, 6, 100179.
Banaz, E. ve Demirel, O. (2024). Türkçe Öğretmen Adaylarının Yapay Zekâ Okuryazarlıklarının Farklı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (60), 1516-1529.
Baş, T. (2013). Anket Nasıl Hazırlanır? Nasıl Uygulanır? Nasıl Değerlendirilir? Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Bender, S.M. (2024). Awareness of Artificial Intelligence as an Essential Digital Literacy: Chatgpt and Gen-AI in the Classroom. Changing English, 31(2), 161-174.
Boscardin, C.K., Gin, B., Golde, P.B., & Hauer, K.E. (2024). ChatGPT and Generative Artificial Intelligence for Medical Education: Potential Impact and Opportunity. Academic Medicine, 99(1), 22-27.
Bozkurt, A. (2023). ChatGPT, Üretken Yapay Zeka ve Algoritmik Paradigma Değişikliği. Alanyazın, 4(1), 63-72.
Büyüköztürk, Ş. (2009). Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
Ciampa, K., Wolfe, Z.M., & Bronstein, B. (2023). ChatGPT in Education: Transforming Digital Literacy Practices, Journal of Adolescent & Adult Literacy, 67(3), 186-195.
Chiu, T.K., Ahmad, Z., Ismailov, M., & Sanusi, I.T. (2024). What Are Artificial Intelligence Literacy and Competency? A Comprehensive Framework to Support Them. Computers and Education Open, 6, 100171.
Copeland, B. (2024, July 2). Artificial Intelligence. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/technology/artificial-intelligence.
Çam, M.B., Çelik, N.C., Güntepe, E.T. ve Durukan, Ü.G. (2021). Öğretmen Adaylarının Yapay Zekâ Teknolojileri İle İlgili Farkındalıklarının Belirlenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(48), 263-285.
Çelebi, C., Demir, U. ve Karakuş, F. (2023). Examining Studies on Artificial Intelligence Literacy Using the Systematic Review Method. Journal of Necmettin Erbakan University Ereğli Faculty of Education 5(2), 535-560.
Çetin, M., Karakuş, A. ve Geçgel, Ş. (2024). Gelişen Bir Paradigma: Yapay Zekâ Okuryazarlığı. International Journal of Active Learning, 8(1), 50-63.
Elçiçek, M. (2024). Öğrencilerin Yapay Zekâ Okuryazarlığı Üzerine Bir İnceleme. Bilgi ve İletişim Teknolojileri Dergisi, 6(1), 24-35.
Eniş-Erdoğan, T. ve Ekşioğlu, S. (2024). Yapay Zekâ Okuryazarlığı Ölçeği’nin Türkçeye Uyarlanması. TEBD, 22(2), 1196-1211. https://doi.org/10.37217/tebd.1496716
Hornberger, M., Bewersdorff, A., & Nerdel, C. (2023). What Do University Students Know About Artificial Intelligence? Development and Validation of an AI Literacy Test. Computers and Education: Artificial Intelligence, 5, 100165.
Karabacak, Z.İ. ve Sezgin, A.A. (2019). Türkiye’de Dijital Dönüşüm ve Dijital Okuryazarlık. Türk İdare Dergisi, 1(488), 319-343.
Karakoç, E.K. (2023). Yapay Zekâ Sohbet Robotu ChatGPT ve Türkiye İnternet Gündeminde Oluşturduğu Temalar. Yeni Medya Elek. Dergisi, 7(2), 114-131.
Karaoğlan, F.G.Y. ve Yılmaz, R. (2023). Yapay Zekâ Okuryazarlığı Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması. Bilgi ve İletişim Teknolojileri Dergisi, 5(2), 172-190.
Karasar, N. (2006). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Kılıç, S. (2013). Örnekleme Yöntemleri. Journal of Mood Disorders, 3(1), 44 - 46.
Kim, T.W. (2023). Application of Artificial Intelligence Chatbots, Including Chatgpt, in Education, Scholarly Work, Programming, and Content Generation and its Prospects: A Narrative Review. Journal of Educational Evaluation for Health Professions, 20. https://doi.org/10.3352/jeehp.2023.20.38
Kong, S.C., Cheung, M.Y.W., & Tsang, O. (2024). Developing an Artificial Intelligence Literacy Framework: Evaluation of a Literacy Course for Senior Secondary Students Using a Project-Based Learning Approach. Computers and Education: Artificial Intelligence, 6, 100214.
Laupichler, M.C., Aster, A., Schirch, J., & Raupach, T. (2022). Artificial Intelligence Literacy in Higher and Adult Education: A Scoping Literature Revie. Computers and Education: Artificial Intelligence, 3, 100101.
Lerias, E., Guerra, C., & Ferreira, P. (2024). Literacy in Artificial Intelligence as a Challenge for Teaching in Higher Education: A Case Study at Portalegre Polytechnic University. Information, 15(4), 1-14.
Mart, M. ve Kaya, G. (2024). Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Yapay Zekâya Yönelik Tutumları ve Yapay Zekâ Okuryazarlığı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Edutech Research, 2(1), 91-109.
Ng, D.T.K., Leung, J.K.L., Chu, S.K.W., & Qiao, M.S. (2021). Conceptualizing AI Literacy: An Exploratory Review. Computers and Education: Artificial Intelligence, 2, 100041.
Ng, D.T.K., Su, J., Leung, J.K.L., & Chu, S.K.W. (2023). Artificial Intelligence (AI) Literacy Education in Secondary Schools: A Review. Interactive Learning Environments, September, 1-21. https://doi.org/10.1080/10494820.2023.2255228
Openai, (2024). “ChatGPT nedir?” https://openai.com/
Özüdoğru, G. (2024). Günlük Yaşamda Yapay Zeka. Gökçearslan, Ş. & Durak, H.Y. (Eds), Yapay Zeka Okuryazarlığı (105-118). Ankara: Nobel Yayınevi.
Peres, F. (2024). Health Literacy in ChatGPT: Exploring the Potential of the Use of Artificial Intelligence to Produce Academic Text. Ciência & Saúde Coletiva, 29, e02412023. https://doi.org/10.1590/1413-81232024291.02412023EN
Polatgil, M. ve Güler, A. (2023). Yapay Zekâ Okuryazarlığı Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlanması: Adaptation of Artificial Intelligence Literacy Scale into Turkish. Sosyal Bilimlerde Nicel Araştırmalar Dergisi, 3(2), 99-114.
Shi, R. (2024). Research on the Current Situation of Artificial Intelligence Literacy of Teacher Trainees and Strategies to Improve It. Advances in Educational Technology and Psychology, 8(1), 126-133. DOI: 10.23977/aetp.2024.080116
Sperling, K., Stenberg, C.J., McGrath, C., Åkerfeldt, A., Heintz, F., & Stenliden, L. (2024). In Search of Artificial Intelligence (AI) Literacy in Teacher Education: A Scoping Review. Computers and Education Open, 100169.
Stolpe, K., & Hallström, J. (2024). Artificial Intelligence Literacy for Technology Education. Computers and Education Open, 6, 100159.
Su, J., Ng, D.T.K., & Chu, S.K.W. (2023). Artificial Intelligence (AI) Literacy in Early Childhood Education: The Challenges and Opportunities. Computers and Education: Artificial Intelligence, 4, 100124.
Tabachnick, B.G., & Fidell, L.S. (2013). Using Multivariate Statistics. United States: Pearson Education.
Turing, A.M. (1980). Computing Machinery and Intelligence. Creative Computing, 6(1), 44-53.
Ural, A. ve Kılıç, İ. (2013). Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS ile Veri Analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
Wang, B., Rau, P.L.P., & Yuan, T. (2023). Measuring User Competence in Using Artificial Intelligence: Validity And Reliability of Artificial Intelligence Literacy Scale. Behaviour & Information Technology, 42(9), 1324-1337.
Yang, Y., & Xu, X. (2024). Research on Artificial Intelligence Literacy Level and Its Influencing Factors of High School Students. International Journal of Social Science and Research, 2(2), 2-12. https://doi.org/10.58531/ijssr/2/2/1
Yetişensoy, O., & Rapoport, A. (2023). Artificial Intelligence Literacy Teaching in Social Studies Education. Journal of Pedagogical Research, 7(3), 100-110.
Yılmaz, B. (1989). Okuryazarlık ve Okuma Alışkanlığı Üzerine. Türk Kütüphaneciliği, 3(1), 48-53.
Zhang, H., & Breazeal, C. (2023). Integrating Ethics and Career Futures with Technical Learning to Promote AI Literacy for Middle School Students: An Exploratory Study. International J. Art. Intelligence in Education, 33(2), 290-324.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
