Annelik ve Alışveriş Davranışları: Annelerin Kendi İhtiyaçları ile Çocuklarının İhtiyaçları Arasındaki Toplumsal Cinsiyet Temelli Denge
DOI:
https://doi.org/10.63556/tisej.2025.1572Anahtar Kelimeler:
Annelik kimliği- Aile ve tüketim- Toplumsal cinsiyet rolleri- Aile Odaklı Pazarlama- MEC analiziÖzet
Bu çalışma, aile yapısı içerisindeki annelik kimliğinin günümüz tüketim pratikleriyle nasıl ilişkilendiğini anlamayı amaçlamaktadır. Nitel araştırma yöntemiyle yürütülen çalışmada, 12 yaşından küçük çocuğu olan 12 anneyle yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Görüşmeler MEC (Means-End Chain) modeli çerçevesinde analiz edilmiş; katılımcı ifadeleri özellik-sonuç-değer zincirleri doğrultusunda kodlanarak temalar hâlinde sınıflandırılmıştır. Çalışmada sekiz ana tema belirlenmiştir: Yoğun annelik ve bireysel tüketimden vazgeçiş, gelişim ve sağlık odaklı özenli tüketim, denge arayışı, sosyal onay arayışı, bağımsız ebeveynlik çabası, ihtiyaca dayalı alışveriş, dijital etkiler ve görünürlük gibi temalar anneliğin sadece bakım verme faaliyeti değil, aynı zamanda aile kurumu içinde üstlenilen duygusal, ekonomik ve kültürel bir sorumluluk alanı olduğunu göstermektedir. Bulgular, annelerin tüketim kararlarında çocuklarının ihtiyaçlarını merkeze alırken, kendi bireysel ihtiyaçlarını geri planda bıraktığını; bu durumun ise sıklıkla "iyi anne" olma anlayışı ve aile içinde ideal kadın rolünü yerine getirme arzusu ile özdeşleştirildiğini ortaya koymaktadır. Çalışma, MEC tekniği ile annelik ve tüketim ilişkisinin değer odaklı analizine odaklanarak literatüre metodolojik bir katkı sunmaktadır. Ayrıca pazarlama iletişiminde annelik temsillerine eleştirel bir perspektifle yaklaşılmasını ve tüketici politikalarının kadınların duygusal emeğini göz önünde bulundurarak geliştirilmesini önermektedir.
Kaynaklar
Akgül, D. (2021). To buy or not to buy for my baby. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 16(63), 1185-1206. https://doi.org/10.19168/jyasar.903912
Akıncı, A., Gürhan, N. (2024). Toplumsal Değişme ve Annelik İlişkisi Üzerine Sosyolojik Bir Çalışma: Konya Örneği. Journal of Oriental Scientific Research/E-Sarkiyat Ilmi Arastırmalar Dergisi, 16(1). https://doi.org/10.26791/sarkiat.1465365
Baybars, M., Ozhan-Dedeoglu, A. (2021). Consumptionscape of Turkish Feminist Mothers: Negotiations between Motherhood, Consumer Culture and Feminist Ideologies. Istanbul Business Research. Advance Online Publication. https://doi.org/10.26650/ibr.2021.51.005858
Budak, D. N. (2023). Takviye Edici Gıda Reklamlarında Kadının Annelik Rolü ve Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Ünlü Desteğinin Alımlanması: Ceyda Düvenci’nin Sosyal Medyadaki İzleyici Yorumlarının Analizi. AJIT-e: Academic Journal of Information Technology, 14(54), 274-297. https://doi.org/10.5824/ajite.2023.03.006.x
Budds, K., Hogg, M. K., Banister, E. N., Dixon, M. (2017). Parenting agendas: An empirical study of intensive mothering and infant cognitive development. The Sociological Review, 65(2), 336-352. https://doi.org/10.1177/003802611667
Cairns, K., Johnston, J., MacKendrick, N. (2013). Feeding the ‘organic child’: Mothering through ethical consumption. Journal of consumer culture, 13(2), 97-118. https://doi.org/10.1177/146954051348016
Canarslan, N. Ö., Uz, C. Y. (2023). Annelerin anne-çocuk kategorisinde faydacı ve hedonik satın alma motivasyonlarının anlık satın alma davranışları üzerine etkisi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(3), 921-942. https://doi.org/10.18037/ausbd.1258889
Clark, J., James, D. (2025). Motherhood and money: How motherhood shapes everyday financial practices. Gender & Society. Advance online publication. https://doi.org/10.1177/003802612513200
Daminger, A. (2019). The cognitive dimension of household labor. American Sociological Review, 84(4), 609-633. https://doi.org/10.1177/0003122419859
Davis, T., Hogg, M. K., Marshall, D., Petersen, A., Schneider, T. (2019). The knowing mother: Maternal knowledge and the reinforcement of the feminine consuming subject in magazine advertisements. Journal of Consumer Culture, 22(1), 40-60. https://doi.org/10.1177/14695405198899
Doğan, E. (2021). Omniptikon sürecinde sosyal medyada toplumsal cinsiyet: Instagram örneği. Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Yeni Düşünceler Hakemli E-Dergisi, (15), 96-108. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1751592
Ennis, L. R. (2014). Intensive mothering: The cultural contradictions of modern motherhood. Demeter Press.
Faircloth, C. (2014). Intensive parenting and the expansion of parenting. In M. E. Friedman (Ed.), Intensive Mothering: The Cultural Contradictions of Modern Motherhood (pp. 70–78). Demeter Press.
Griffiths, R. (2017). No love on the dole: the influence of the UK means-tested welfare system on partnering and family structure. Journal of Social Policy, 46(3), 543-561. https://doi.org/10.1017/S0047279417000046
Grunert, K. G., Beckmann, S. C., Sorensen, E. (2001). Means-end chains and laddering: An inventory of problems and an agenda for research. In T. Reynolds J. C. Olson (Eds.), Understanding consumer decision making (pp. 63–90). New Jersey: American Marketing Association.
Hays, S. (1996). The Cultural Contradictions of Motherhood. New Haven, CT: Yale University Press, 1996
Jeong, D. (2022). Consumer awareness and switching behavior factors in contact-free shopping: Focusing on means-end chain theory and laddering technique. International Journal of Costume and Fashion, 22(2), 1-13. https://doi.org/10.7233/ijcf.2022.22.2.001
Kangal, A. (2013). Neden–Sonuç Zinciri Teorisi ve Basamaklama Yöntemi: Tüketici Davranışı Araştırmalarında Kullanımı. Business & Economics Research Journal, 4(2). Erişim adresi: https://www.berjournal.com/wp-content/plugins/downloads-manager/upload/BERJ%204(2)13%20Article%205%20pp.55-78.pdf
Lorber, J. (1994). Paradoxes of Gender. Yale University Press.
Mackintosh, V. H., Liss, M., Schiffrin, H. H. (2014). Using a quantitative measure to explore intensive mothering ideology In M. E. Friedman (Ed.), Intensive Mothering: The Cultural Contradictions of Modern Motherhood. Demeter Press.
Mitchell, L. M. (2014). Better babies, better mothers: Baby Sign Language and Intensive Mothering. In L. R. Ennis (Ed.), Intensive Mothering: The Cultural Contradictions of Modern Motherhood (pp. 95–103). Demeter Press.
Muratoğlu Pehlivan, B. (2019). Toplumsal cinsiyet rolleri açısından Türk çizgi filmlerinde anne ve baba temsili üzerine bir çalışma. Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi, 1(2), 15-27. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/836671
Nunkoo, R., Ramkissoon, H. (2009). Applying the means-end chain theory and the laddering technique to the study of host attitudes to tourism. Journal of Sustainable Tourism, 17(3), 337-355. https://doi.org/10.1080/09669580802159735
Özer Canarslan, N., & Yılmaz Uz, C. (2019). Annelerin ve hamilelerin organik gıda satın alma davranışları. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 18(1), 457-478. https://doi.org/10.21547/jss.436433
Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
Reynolds, T. J., Gutman, J. (1988). Laddering theory, method, analysis, and interpretation. Journal of advertising research, 28(1), 11-31. https://doi.org/10.1080/00218499.1988.12467766
Schmidt, E. M., Décieux, F., Zartler, U., Schnor, C. (2023). What makes a good mother? Two decades of research reflecting social norms of motherhood. Journal of Family Theory & Review, 15(1), 57-77. https://doi.org/10.1111/jftr.12488
Şen, Ş., Boyraz, E. (2017). Annelik rolü ve çocuk için tüketime yansımaları: kadınların ebeveynlik tutumları ve hedonik tüketim eğilimi üzerine bir araştırma. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 347-370. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/357218
Takševa, T. (2014). How Contemporary Consumerism Shapes Intensive Mothering Practices. In L. R. Ennis (Ed.), Intensive Mothering: The Cultural Contradictions of Modern Motherhood (pp. 95–103). Demeter Press.
Thompson, C. J. (1996). Caring Consumers: Gendered Consumption Meanings and the Juggling Lifestyle, Journal of Consumer Research, 22 (4), 388-407. https://doi.org/10.1086/209457
Timurturkan, M. (2019). Ebeveynlik ve dijital medya: anneliğe ilişkin yaratılan yeni temsiller ve dayanışma örüntüleri. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 9(1), 315-333. https://doi.org/10.13114/MJH.2019.466
Tunçdemir, N. O. (2023). Toplumsal Cinsiyet ve Annelik: Kadınların Deneyimleri Üzerinden Nitel Bir Araştırma. Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, 7(1), 26-55. https://doi.org/10.33708/ktc.1379935
Veludo-de-Oliveira, T. M., Ikeda, A. A., Campomar, M. C. (2006). Discussing laddering application by the means-end chain theory. The Qualitative Report, 11(4), 626-642. Erişim adresi: http://www.nova.edu/ssss/QR/QR11-4/veludo-de-oliveira.pdf
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
