Türkiye’de Büyükşehirlerin Sektörel Kredi Performanslarının CRITIC-CODAS Yöntemiyle Değerlendirilmesi (2014 ve 2024 Yılları)
DOI:
https://doi.org/10.63556/tisej.2025.1589Anahtar Kelimeler:
Kredi Performansı- Bölgesel Farklılıklar- CRITIC Yöntemi- CODAS Yöntemi- Kredi RiskÖzet
Bu çalışma, Türkiye’de 2014 ve 2024 yılları arasında büyükşehir statüsündeki illerin sektörel kredi performanslarını karşılaştırmalı olarak analiz etmeyi amaçlamaktadır. Kredi tahsisinde bölgesel farklılıklar, sektörel kredi riskleri ve geri ödeme performansları, çalışmanın temel inceleme alanlarını oluşturmaktadır. Bu amaçla 15 kriter belirlenmiş, kriter ağırlıkları CRITIC yöntemiyle hesaplanmış, kredi performansı sıralaması ise CODAS yöntemiyle yapılmıştır. Bulgular, İstanbul, Ankara ve Kocaeli gibi finansal yapısı güçlü illerin yüksek performans sergilediğini; buna karşın Mardin, Şanlıurfa ve Diyarbakır gibi illerde performansın zayıf kaldığını göstermektedir. Ayrıca, sanayi ve üretim sektörlerinde istikrarlı performans gözlenirken, inşaat ve bireysel kredi türlerinde risk artışı tespit edilmiştir. Çalışmanın sonuçları, kredi tahsis politikalarının bölgesel farklılıkları gözeterek yeniden şekillendirilmesi gerektiğine işaret etmektedir. Elde edilen bulgular, finansal istikrarın sağlanmasına yönelik politika yapıcılara ve bankacılık sektörüne veri temelli stratejik öneriler sunmaktadır.
Kaynaklar
Akbulut, O. Y. (2019). CRITIC ve EDAS yöntemleri ile Türkiye bankacılık sisteminin 2010–2018 yılları arasındaki performansının analizi. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 4(2), 249–263.
Akpınar, S., & Kara, M. (2021). Bankacılık sektörü kredileri ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye örneği. Assam Uluslararası Hakemli Dergi, 8(18), 66–86.
Altunbaş, Y., Gambacorta, L., & Marques Ibáñez, D. (2010). Bank risk and monetary policy. Journal of Financial Stability, 6(3), 121–129. https://doi.org/10.1016/j.jfs.2009.07.001
Atan, M., Öksüzkaya, M., & Atan, S. (2018). Türkiye’de bankacılık sektöründe il bazında mevduat ve kredi etkinliği. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22(2), 343–374.
Bai, C., & Sarkis, J. (2020). A supply chain transparency and sustainability technology appraisal model for blockchain technology. International Journal of Production Research, 58(7), 2142–2162. https://doi.org/10.1080/00207543.2019.1708989
BDDK, Seçilmiş Sektörel Krediler. https://www.bddk.org.tr/BultenFinTurk 02.05.2025 21.42
BDDK. (2023). Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 17(1).
https://www.bddk.org.tr/Content/docs/bddkDergiTr/dergi_0036_03.pd
Beck, T., & Demirgüç-Kunt, A. (2009). Financial institutions and markets across countries and over time: Data and analysis. World Bank Policy Research Working Paper, No. 4943.
Beck, T., Levine, R., & Loayza, N. (2000). Finance and the sources of growth. Journal of Financial Economics, 58(1–2), 261–300.
Černevičienė, J., & Kabašinskas, A. (2022). Review of multi-criteria decision-making methods in finance using explainable artificial intelligence. Frontiers in Artificial Intelligence, 5, 827584. https://doi.org/10.3389/frai.2022.827584
Çakmak, İ., & Örkçü, H. H. (2016). Türkiye’de illerin sosyo-ekonomik etkinlik düzeylerinin değerlendirilmesi: VZA uygulaması. Sosyoekonomi, 24(28), 13–34.
Çubuk, M. (2022). Türkiye’de büyükşehirlerin sağlık turizmi potansiyellerinin CRITIC ve WASPAS yöntemleri ile karşılaştırılması. Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 147-174.
Demireli, E. (2010). TOPSIS çok kriterli karar verme sistemi: Türkiye’deki kamu bankaları üzerine bir uygulama. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(1), 97–108.
Demirgüç Kunt, A., & Detragiache, E. (2002). Does deposit insurance increase banking system stability? An empirical investigation. Journal of Monetary Economics, 49(7), 1373–1406. https://doi.org/10.1016/S0304-3932(02)00171-X
Diakoulaki, D., Mavrotas, G., & Papayannakis, L. (1995). Determining objective weights in multiple criteria problems: The CRITIC method. Computers & Operations Research, 22(7), 763–770. https://doi.org/10.1016/0305-0548(94)00059-H
Ertuğrul, İ., & Karakaşoğlu, N. (2009). Performance evaluation of Turkish cement firms with fuzzy analytic hierarchy process and TOPSIS methods. Expert Systems with Applications, 36(1), 702–715. https://doi.org/10.1016/j.eswa.2007.10.014
Ginevičius, R. (2011). A new determining method for the criteria weights in multicriteria evaluation. International Journal of Information Technology & Decision Making, 10(6), 1067–1095. https://doi.org/10.1142/S0219622011004713
Govindan, K., Rajendran, S., Sarkis, J., & Murugesan, P. (2015). Multi criteria decision making approaches for green supplier evaluation and selection: A literature review. Journal of Cleaner Production, 98, 66–83. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2013.06.046
Hou, H. (2025). Utility theory application in decision-making behavior for energy use and management: A systematic review. Energies, 18(8), 2125. https://doi.org/10.3390/en18082125
Karahan, M., & Peşmen, S. (2020). İllerarası rekabet gücünün promethee gaia yöntemiyle analizi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (49), 272-287.
Keshavarz Ghorabaee, M., Amiri, M., Zavadskas, E. K., & Turskis, Z. (2016). CODAS: A new MCDM method with the combinative distance-based assessment of alternatives. Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 50(4), 25–44.
Kiyotaki, N., & Moore, J. (1997). Credit cycles. Journal of Political Economy, 105(2), 211–248.
Kou, G., Chao, X., Peng, Y., Alsaadi, F. E., & Herrera Viedma, E. (2019). Machine learning methods for systemic risk analysis in financial sectors. Technological and Economic Development of Economy, 25(5), 716–742. https://doi.org/10.3846/tede.2019.8740
OECD. (2022). *Regions and cities at a glance 2022*. Organisation for Economic Co-operation and Development. https://www.oecd.org/regional/oecd-regions-and-cities-at-a-glance-14108660.htm
Özbekler, M. D. (2019). Sektörel kredi yoğunlaşmasının banka performansı üzerindeki etkisi [Uzmanlık yeterlilik tezi, TCMB].
Pamučar, D., Stević, Ž., & Sremac, S. (2018). A new model for determining weight coefficients of criteria in MCDM models: Full Consistency Method (FUCOM). Symmetry, 10(9), 393. https://doi.org/10.3390/sym10090393
Razzaq, A., Riaz, M., & Aslam, M. (2024). Efficient picture fuzzy soft CRITIC-CoCoSo framework for supplier selection under uncertainties in Industry 4.0. AIMS Mathematics, 9(1), 665–701. https://doi.org/10.3934/math.2024035
Rostamzadeh, R., Ghorabaee, M. K., Govindan, K., Esmaeili, A., & Nobar, H. B. K. (2018). Evaluation of sustainable supply chain risk management using an integrated fuzzy TOPSIS–CRITIC approach. Journal of Cleaner Production, 175, 651–669. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2017.12.071
Sotoudeh-Anvari, A. (2023). Root Assessment Method (RAM): A novel multi-criteria decision-making method and its applications in sustainability challenges. Journal of Cleaner Production, 423, 138695. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2023.138695
Taşpınar, Z. T., (2023). Türkiye’de sektör kredilerinin kompozisyonu: Son yirmi yılın analizi. BETAM Çalışma Raporu, (20). https://betam.bahcesehir.edu.tr
Triantaphyllou, E. (2000). Multi-criteria decision making methods: A comparative study. Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4757-3157-6
Tunay, K. B. (2015). Kredi portföylerinde sektörel yoğunlaşma ve risk ilişkisi: Türk ticari bankacılık sektörü üzerine bir analiz. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 9(1), 127–147.
World Bank. (2018). Financial inclusion overview. https://www.worldbank.org/en/topic/financialinclusion
Zavadskas, E. K., & Turskis, Z. (2011). Multiple criteria decision making (MCDM) methods in economics: An overview. Technological and Economic Development of Economy, 17(2), 397–427. https://doi.org/10.3846/20294913.2011.593291
Zavadskas, E. K., Turskis, Z., & Kildienė, S. (2016). State of the art surveys of MCDM/MADM methods. Technological and Economic Development of Economy, 22(2), 165–192.
Zhao, T., & Murinde, V. (2011). Bank deregulation and performance in Nigeria. Review of Development Finance, 1(3–4), 30–43. https://doi.org/10.1111/j.1467-8268.2010.00270.x
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
