Dijital İletişimde Toplumsal Rıza Üretimi: Togg’un X Platformundaki Paylaşımları Üzerine Bir Analiz
DOI:
https://doi.org/10.63556/tisej.2025.1592Anahtar Kelimeler:
Toplumsal Rıza Üretimi- Rıza Mühendisliği- Dijital İletişim- Halkla İlişkiler- TOGGÖzet
Dijital iletişimin kamusal alandaki etkisinin arttığı günümüzde, X platformu, kurumların kamuoyunu etkileme ve yönlendirme çabalarında önemli bir araç hâline gelmiştir. Çalışmanın amacı, dijital iletişim ortamlarında toplumsal rızanın nasıl üretildiğinin ortaya koyulabilmesidir. Bu doğrultuda, Türkiye’nin yerli otomobil markası TOGG’un X platformundaki 23.12.2019–01.05.2025 tarihleri arasındaki paylaşımları, içerik analizi ve göstergebilimsel çözümleme tekniğinden yararlanılarak analiz edilmiştir. Araştırma, Lippmann’ın kamuoyu kuramı, Bernays’ın rıza mühendisliği yaklaşımı ve Chomsky-Herman’ın propaganda modeli çerçevesinde yürütülmüştür. Analiz sonucunda, TOGG’un yerli ve milli vurgular, kültürel semboller, üretim başarıları ve erişilebilirlik temaları aracılığıyla hem duygusal hem ideolojik düzeyde toplumsal rıza üretmeyi hedeflediği tespit edilmiştir.
Kaynaklar
Akerson, F. E. (2016). Göstergebilime Giriş. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
Atabek, G. Ş. ve Atabek, Ü. (2007). Medya Metinlerini Çözümlemek - İçerik Göstergebilim ve Söylem Çözümleme Yöntemleri. Ankara: Siyasal Kitapevi.
Bektaş, A. (2000). Kamuoyu, İletişim ve Demokrasi. İstanbul: Bağlam Yayınları.
Berger, A. A. (1993). Kitle İletişiminde Çözümleme Yöntemleri. (M. Barkan, & U. Demiray, Çev.) Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Basımevi.
Beynars, E. L. (1947). The Engineering of Consent. The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science Table of Contents, 250(1), 113-120.
Bietti, E. (2020). Consent as a Free Pass: Platform Power and the Limits of the Informational Turn. Pace Law Review (310), 317-397.
Castells, M. (2013). Ağ Toplumunun Yükselişi / Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür (2 b., Cilt 1). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Chomsky, N. (1993). Medya Gerçeği. (A. Yılmaz, Çev.) İstanbul: Tüm Zamanlar Yayıncılık.
Chomsky, N. (1997). Ana-akım Medyayı Ana-akım Medya Yapan Nedir? Haziran 1997’de Z Medya Enstitüsü’nde Yapılan Konuşma. (T. Doğan, Çev.), http://www.bgst.org/dusunce-gundem/ana-akim-medyayi-ana-akim-medya-yapannedir-z-medya-enstitusunde-yapilan-konusma.
Chomsky, N. (2008). Medya Denetimi. (E. Baki, Çev.) İstanbul: Everest Yayınları.
Creswell, J. W. (2013). Nitel Araştırma Yöntemleri Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni (3 b.). (M. Bütün, & S. B. Demir, Çev.) Ankara: Siyasal Kitapevi.
Creswell, J. W. (2017). Araştırma Deseni: Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları (3 b.). (S. B. Demir, Dü.) Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
Curtis, A. (2002). The Century of the Self. London: British Broadcasting Corporation.
Elden, M., Ulukök, Ö. ve Yeygel, S. (2017). Şimdi Reklamlar (7 b.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Fıske, J. (1996). İletişim Çalışmalarına Giriş. (S. İrvan, Çev.) Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Fuchs, C. (2018). Propaganda 2.0: Herman and Chomsky’s Propaganda Model in the Age of the Internet, Big Data and Social Media. J. Pedro-Carañana, D. Broudy, & J. Klaehn (Dü) içinde, The Propaganda Model Today: Filtering Perception and Awareness (s. 71-92). London: University of Westminster Press.
Herman, E., & Chomsky, N. (2012). Rızanın İmalatı: Kitle Medyasının Ekonomi Politiği. (E. Abadoğlu, Çev.) İstanbul: Bgst Yayınları.
Hsieh, H.-F., & Shannon, S. E. (2005). Three Approaches to Qualitative Content Analysis. Qualitative Health Research, 15(9), 1277-1288.
Lippmann, W. (1921). Public Opinion. New Jersey: Transaction Publishers.
Lippmann, W. (1998). Public Opinion (With A New İntroduction By Michael Curtis). New Jersey: Transaction Publishers.
Mattelart, A., & Mattelart, M. (2010). İletişim Kuramları Tarihi. (M. Zıllıoğlu, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
Morse, J. M., & Field, P. A. (1995). Qualitative Research Methods for Health Professionals (2 b.). United States of America: Sage Publications.
Moser, A., & Korstjens, I. (2018). Series: Practical Guidance to Qualitative Research Part3: Sampling, Data Collection and Analysis. European Journal of General Practice, 24(1), 9-18.
Murphree, V. (2015). Edward Bernays’s 1929 Torches of Freedom, March: Myths and Historical Significance. American Journalism, 32(3), 258-281.
Neuman, W. L. (2019). Toplumsal araştırma yöntemleri nitel ve nicel yaklaşımlar. (Ö. Akkaya, Çev.) Ankara: Siyasal Kitapevi.
Obar, J. A., & Oeldorf-Hirsch, A. (2018). The Clickwrap: A Political Economic Mechanism for Manufacturing Consent on Social Media. ocial Media + Society, 4(3), 1-14.
Okay, A. ve Okay, A. (2015). Halkla İlişkiler Kavram ve Strateji Uygulamaları. İstanbul: Der Yayınları.
Oku, H. C., ve Temel, F. (2025). Rıza Üretimi Çerçevesinde Z Kuşağı ve Sosyal Medya Etkileşimi. Erciyes Akademi, 39(3), 663-686.
Parsa, A. F. ve Olgundeniz, S. S. (2014). İletişimde Göstergebilim ve Anlamlandırma Sürecini Örneklerle Değerlendirme. https://www.researchgate.net/publication/308779238.
Parsa, S. ve Parsa, A. F. (2015). Göstergebilim Çözümlemeleri. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
Patton, M. Q. (2002). Qualitative Research, Evelation Methods (3 b.). CA: Sage: Thousand Oaks.
Richards, N., & Hartzog, W. (2019). The Pathologies of Digital Consent. Washıngton University Law Review(96), 1461-1503.
Strauss, A., & Corbin, J. (1990). Basics of Qualitative Research : Grounded Theory Procedures and Techniques. Newbury Park, Calif: Sage Publications.
Türk Dil Kurumu Sözlüğü (2012), https://sozluk.gov.tr/.
Tekinalp, Ş. ve Uzun, R. (2013). İletişim Araştırmaları ve Kuramları. İstanbul: Beta Yayınları.
Treré, E. (2016). The Dark Side of Digital Politics: Understanding the Algorithmic Manufacturing of Consent and the Hindering of Online Dissidence. Institute of Development Studies, 47(1), 127-138.
TOGG (2022), https://x.com/Togg2022.
Weber, R. P. (1990). Basic Content Analysis. (S. McEiroy, Dü.) Newbury Park, California: Sage Publications.
Yaylagül, L. (2021). Kitle İletişim Kuramları. Ankara: Dipnot Yayınları.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (8 b.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Zuboff, S. (2021). Gözetleme Kapitalizmi Çağı: Gücün Yeni Sınırında İnsan Geleceği İçin Savaş. (E. Evlice, Dü., & T. Uzunçelebi, Çev.) İstanbul: Okuyanus Yayınları.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
