Rekabet İstihbaratının Kurumsallaşmasında Mevcut Duruma Bölgesel Bir Bakış: Ankara’daki İhracatçı İşletmeler Üzerine Bir Araştırma
DOI:
https://doi.org/10.63556/tisej.2025.1618Anahtar Kelimeler:
Rekabet İstihbaratı- Rekabet İstihbarat Süreci- Uluslararası Ticaret- İhracatçı İşletmeler- İstihbaratın KurumsallaşmasıÖzet
Küresel rekabetin yoğunlaşması, teknolojik yeniliklerin hız kazanması, ekonomik belirsizliklerin derinleşmesi ve jeopolitik risklerin artması, uluslararası pazarlarda faaliyet gösteren işletmeler açısından bilgiye dayalı ve çevik karar alma mekanizmalarının önemini her zamankinden daha fazla artırmıştır. Bu kapsamda, rekabet istihbaratı; işletmelerin çevresel gelişmeleri izleyerek fırsatları belirlemesi, tehditleri önceden tespit etmesi, stratejik yönünü belirlemesi ve karar alma süreçlerini desteklemesi açısından stratejik bir araç olarak öne çıkmaktadır. Bu çalışmada, rekabet istihbaratı ihracatçı işletmeler bağlamında kavramsal ve uygulamalı bir bakış açısıyla ele alınmıştır. Rekabet istihbaratının tarihsel gelişim süreci, rekabet istihbaratının temel süreçleri ve literatürdeki yeri incelenmiştir. İncelenen literatür ışığında, rekabet istihbaratının işletmelerin stratejik karar alma yetkinliklerini geliştirdiğini ve rekabet avantajı sağlamada önemli katkılar sunduğunu ortaya konulmaktadır. Fakat birçok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de uygulamaların büyük ölçüde informal yapılarla sınırlı kaldığı ve rekabet istihbaratı sistemlerinin kurumsallaşma düzeyinin yetersiz olduğu vurgulanmaktadır. Çalışmanın amacı doğrultusunda, tanımlayıcı araştırma yöntemi benimsenmiştir. Araştırmanın örneklemini Ankara ilinde faaliyet gösteren 356 ihracatçı işletme oluşturmaktadır. Tanımlayıcı analiz bulguları, bu süreçlerin genellikle pazarlama birimi tarafından yürütüldüğünü ve rekabet istihbarat uygulamalarının düzeyinin orta seviyede olduğunu göstermektedir. Çalışmanın, etik temelli ve teknoloji destekli rekabet istihbaratı sistemlerinin geliştirilmesine yönelik öneriler sunarak hem uygulayıcılara hem de politika yapıcılara katkı sağlaması beklenmektedir.
Kaynaklar
Adidam, P. T., Banerjee, M., & Shukla, P. (2012). Competitive intelligence and firm’s performance in emerging markets: An exploratory study in India. Journal of Business and Industrial Marketing, 27(3). https://doi.org/10.1108/08858621211207252
Autio, E., Sapienza, H. J., & Almeida, J. G. (2000). Effects of age at entry, knowledge intensity, and imitability on international growth. Academy of Management Journal, 43(5). https://doi.org/10.2307/1556419
Bağcı, E. , & Tekin, Ü. (2020). Türkiye İktisat Politikalarının Tarihsel Gelişimi ve Günümüze Yansımaları. R&S-Research Studies Anatolia Journal, 3(3), 175-188.
Barnea, A. (2016). Study on competitive intelligence in Israel: 2016 update. Journal of Intelligence Studies in Business, 6(2). https://doi.org/10.37380/jisib.v6i2.169
Ben Sassi, D., Frini, A., Ben Abdessalem Karaa, W., & Kraiem, N. (2016). A Competitive Intelligence Solution to Predict Competitor Action Using K-modes Algorithm and Rough Set Theory. Procedia Computer Science, 96. https://doi.org/10.1016/j.procs.2016.08.240
Bennett, N., & Lemoine, G. J. (2014). What a difference a word makes: Understanding threats to performance in a VUCA world. Business Horizons, 57(3), 311-317. https://doi.org/10.1016/j.bushor.2014.01.001
Bernhardt, D. (2003). Competitive Intelligence: How to Acquire and Use Corporate Intelligence and Counter-Intelligence. Great Britain: Pearson Education Limited.
Bose, R. (2008). Competitive intelligence process and tools for intelligence analysis. Industrial Management and Data Systems, 108(4). https://doi.org/10.1108/02635570810868362
Bunn, D. W., & Salo, A. A. (1993). Forecasting with scenarios. European Journal of Operational Research, 68(3). https://doi.org/10.1016/0377-2217(93)90186-Q
Calof, J. (2017). Reflections on the Canadian Government in competitive intelligence – programs and impacts. Foresight, 19(1). https://doi.org/10.1108/FS-08-2016-0038
Chawinga, W. D., & Chipeta, G. T. (2017). A synergy of knowledge management and competitive intelligence: A key for competitive advantage in small and medium business enterprises. Business Information Review, 34(1). https://doi.org/10.1177/0266382116689171
Cochran, W. G. (1977). Sampling Techniques. New York:Wiley.
Cook, M. , & Cook, C. W. (2000). Competitive Intelligence: Create An Intelligent Organization and Compete to Win. London: Kogan Page.
Coşkun, R., Altunışık, R., & Yıldırım, E. (2017). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: SPSS uygulamalı. Sakarya Yayıncılık.
D’aveni, R. (1994). ypercompetition Managing The Dynamics Of Strategic Maneuvering. The Free Press.
Dishman, P. L., & Calof, J. L. (2008). Competitive intelligence: A multiphasic precedent to marketing strategy. European Journal of Marketing, 42(7-8). https://doi.org/10.1108/03090560810877141
Fatti, A., & Toit, A. du. (2013). Competitive intelligence challenges faced by South African pharmaceutical companies. Asia Pacific Journal of Business and Management, 4(1).
Ferguson, N. (1999). The House of Rothschild: Volume 1: Money’s Prophets: 1798-1848. Penguin Books Ltd.
Fleisher, C. S. (2008). Using open source data in developing competitive and marketing intelligence. European Journal of Marketing, 42(7-8). https://doi.org/10.1108/03090560810877196
Fleisher, C. S. , & Bensoussan, B. E. (2015). Business and Competitive Analysis: Effective Application of New and Classic Methods. New Jersey: FT Press.
Franco, M., Magrinho, A., & Silva, J. R. (2011). Competitive intelligence: A research model tested on Portuguese firms. Business Process Management Journal, 17(2). https://doi.org/10.1108/14637151111122374
Gündüz, M. A. (2017). Rekabet İstihbaratının Uluslararası Pazar Seçimindeki Rolü. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Haddoud, M. Y., Nowinski, W., Jones, P., & Newbery, R. (2019). Internal and external determinants of export performance: Insights from Algeria. Thunderbird International Business Review, 61(1). https://doi.org/10.1002/tie.21972
İslamoğlu, H., & Alnıaçık, Ü. (2016). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Beta Yayınevi.
Johns, P., & Van Doren, D. C. (2010). Competitive intelligence in service marketing: A new approach with practical application. Marketing Intelligence & Planning, 28(5). https://doi.org/10.1108/02634501011066492
Kahaner, L. (1997). Competitive Intelligence How to Gather, Analyze, and Use Information to Move Your Business to the Top. New York: Touchstone.
Li, R., Liu, Y., & Bustinza, O. F. (2019). FDI, service intensity, and international marketing agility: The case of export quality of Chinese enterprises. International Marketing Review, 36(2). https://doi.org/10.1108/IMR-01-2018-0031
Machiavelli, N. (2013). Hükümdar (Çev. N. Adabağ). İş Bankası Kültür Yayınları.
Murphy, C. (2005). Competitive Intelligence: Gathering, Analysing and Putting it to Work. New York: Gower Publishing, Ltd.
Myburgh, S. (2004). Competitive Intelligence: Bridging Organizational Boundaries. The Information Management Journal, 38(2).
Nalcaci, G., & Yagci, M. I. (2014). The Effects of Marketing Capabilities on Export Performance Using Resource-based View: Assessment on Manufacturing Companies. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 148. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.07.012
Nasri, W. (2011). Competitive intelligence in Tunisian companies. Journal of Enterprise Information Management, 24(1). https://doi.org/10.1108/17410391111097429
Nordstrom, R. D., & Pinkerton, R. L. (1999). Taking advantage of Internet sources to build a Competitive Intelligence system. Competitive Intelligence Review, 10(1). https://doi.org/10.1002/(sici)1520-6386(199931)10:1<54::aid-cir8>3.3.co;2-0
Oraee, N. (2023). Identifying the information behavior in competitive intelligence process: a paradigm model for medical sciences universities. Aslib Journal of Information Management, 75(4). https://doi.org/10.1108/AJIM-05-2021-0147
Parnell, J. A., Koseoglu, M. A., Long, Z., & Yuanyuan, W. (2011). Is the competitive strategy-performance relationship consistent across developed and emerging nations? An assessment of China, Turkey and the USA. International Journal of Business and Emerging Markets, 3(4). https://doi.org/10.1504/ijbem.2011.042995
Prescott, J. E. (1999). The evolution of competitive intelligence. International Review of Strategic Management, 6(1), 36-52.
Priporas, C. V., Gatsoris, L., & Zacharis, V. (2005). Competitive intelligence activity: Evidence from Greece. Marketing Intelligence and Planning, 23(7). https://doi.org/10.1108/02634500510630195
Rouach, D., & Santi, P. (2001). Competitive Intelligence Adds Value: Five Intelligence Attitudes. European Management Journal, 19(5). https://doi.org/10.1016/S0263-2373(01)00069-X
Salguero, G. C., Gámez, M. Á. F., Fernández, I. A., & Palomo, D. R. (2019). Competitive intelligence and sustainable competitive advantage in the hotel industry. Sustainability (Switzerland), 11(6). https://doi.org/10.3390/su11061597
Seviçin, A. (2005). Türkiye’de ilk 500’e giren işletmelerde rekabetçi istihbarat sistemi uygulamalarına ilişkin bir araştırma. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(2), 181-205.
Sewdass, N., & Toit, A. Du. (2014). Current state of competitive intelligence in South Africa. International Journal of Information Management, 34(2). https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2013.10.006
Sharp, S. (2009). Competitive Intelligence Advantage: How to Minimize Risk, Avoid Surprises, and Grow Your Business in A Changing World. John Wiley & Sons.
Šperková, L., Škola, P., & Bruckner, T. (2015). Evaluation of e-Word-of-Mouth through Business Intelligence processes in banking domain. Journal of Intelligence Studies in Business, 5(2). https://doi.org/10.37380/jisib.v5i2.129
Tarek, B. H., Adel, G., & Sami, A. (2016). The relationship between “competitive intelligence” and the internationalization of North African SMEs. Competition and Change, 20(5). https://doi.org/10.1177/1024529416657494
Tzu, S. (2015). Savaş Sanatı.(Çev. P. Otkan ve G. Fidan). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Uyar, A. (2018). Shinise Ruhu Yaratmak. Harvard Business Review Türkiye, 7(1).
Vasiliev, A. A. (2015). Bizans İmparatorluğu Tarihi. Alfa Basım Yayım.
Viviers, W., Saayman, A., Muller, M. L., & Calof, J. (2002). Competitive intelligence practices: A South African study. South African Journal of Business Management, 33(3). https://doi.org/10.4102/sajbm.v33i3.703
Wright, S., Badr, A., Weiss, A., & Pickton, D. (2004). Competitive Intelligence Through UK Eyes. Journal of Competitive Intelligence and Management, 2(2).
Wright, S., Bisson, C., & Duffy, A. P. (2012). Applying a behavioural and operational diagnostic typology of competitive intelligence practice: Empirical evidence from the SME sector in Turkey. Journal of Strategic Marketing, 20(1). https://doi.org/10.1080/0965254X.2011.628450
Xu, K., Liao, S. S., Li, J., & Song, Y. (2011). Mining comparative opinions from customer reviews for Competitive Intelligence. Decision Support Systems, 50(4). https://doi.org/10.1016/j.dss.2010.08.021
Yin, C. Y. (2018). Measuring organizational impacts by integrating competitive intelligence into executive information system. Journal of Intelligent Manufacturing, 29(3). https://doi.org/10.1007/s10845-015-1135-4
Zangoueinezhad, A., & Moshabaki, A. (2009). The role of structural capital on competitive intelligence. Industrial Management and Data Systems, 109(2). https://doi.org/10.1108/02635570910930136
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
