Örgütsel Dışlanmanın Temel Değişkenleri Üzerine Bir Araştırma: Bir Üniversite Örneği
DOI:
https://doi.org/10.63556/tisej.2025.1651Anahtar Kelimeler:
Örgütsel Dışlanma- İşyerinde Dışlanma- Akademik Personel- yükseköğretim kurumları- Örgütsel DavranışÖzet
Bu çalışma, yükseköğretim kurumlarında örgütsel dışlanma olgusunu akademik personelin deneyimleri üzerinden incelemeyi amaçlamaktadır. İnsan doğası gereği ait olma ve kabul görme ihtiyacı duymaktadır; bu ihtiyaçların karşılanmadığı durumlarda bireyler dışlanma hissi yaşamaktadır. Örgütsel dışlanma, çalışanların psikolojik iyi oluşunu, motivasyonunu ve performansını olumsuz etkileyen önemli bir örgütsel davranış problemidir. Ancak literatürde yükseköğretim kurumlarının özgün yapısı içinde bu olgunun derinlemesine ele alınmasına yönelik çalışmalar sınırlıdır.
Araştırmada nitel yöntem benimsenmiş, fenomenoloji deseni kullanılmıştır. Türkiye’de bir devlet üniversitesinde görev yapan 23 akademisyenle yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiş; örgütsel dışlanma deneyimi bulunan 15 katılımcının yanıtları betimsel analizle incelenmiştir. Bulgular, örgütsel dışlanmanın özellikle entelektüel ayrışma (örneğin projelerden ve yayın süreçlerinden dışlanma) ve kurumsal mesafe (hiyerarşik ilişkiler ve karar alma mekanizmaları) biçimlerinde ortaya çıktığını göstermektedir. Ayrıca dışlanmanın motivasyon erozyonu, verimlilik kaybı ve tükenmişlik gibi psikososyal etkiler yarattığı; katılımcıların ise dayanışma ağları, öz-motivasyon ve kurumsal mekanizmalar aracılığıyla başa çıkmaya çalıştıkları belirlenmiştir.
Bu çalışma, örgütsel dışlanmayı yükseköğretim bağlamında bütüncül bir yaklaşımla ele alarak literatürdeki boşluğu doldurmakta; ayrıca üniversitelerde kapsayıcı kültür, şeffaf iletişim ve adil yönetim politikalarının geliştirilmesine yönelik önemli katkılar sunmaktadır.
Kaynaklar
Ballı, F. E., & Önen, Ö. (2019). Okul müdürleri, öğretmenler ve yardımcı personelin okullardaki örgütsel iletişim iklimine yönelik görüşleri. OPUS International Journal of Society Researches, 14(20), 514–550. https://doi.org/10.26466/opus.602779
Baş, T., & Akturan, U. (2017). Sosyal bilimlerde bilgisayar destekli nitel araştırma yöntemleri (3. bs.). Seçkin Yayıncılık.
Başkale, H. (2016). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve örneklem büyüklüğünün belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(1), 23–28.
Baumeister, R. F., & Leary, M. R. (1995). The need to belong: Desire for interpersonal attachments as a fundamental human motivation. Psychological Bulletin, 117(3), 497–529. https://doi.org/10.1037/0033-2909.117.3.497
Bhatti, S. H., Hussain, M., Santoro, G., & Culasso, F. (2023). The impact of organizational ostracism on knowledge hiding: Analysing the sequential mediating role of efficacy needs and psychological distress. Journal of Knowledge Management, 27(2), 485–505. https://doi.org/10.1108/JKM-03-2021-0223
Bruning, S. D., & Ledingham, J. A. (1999). Relationships between organizations and publics: Development of a multidimensional organization–public relationship scale. Public Relations Review, 25(2), 157–170.
Creswell, J. W. (1998). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five traditions (4th ed.). SAGE Publications. Canada
Creswell, J. W. (2012). Educational Research: Planning, Conducting, and Evaluating Quantitative. Prentice Hall Upper Saddle River, Pearson. USA
Creswell, J. W. (2013). Research Design: Quantitative and Mixed Methods Approaches. SAGE Publications. USA
Creswell, J. W., & Poth, C. N. (2018). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (4th ed.). SAGE Publications. USA
Dash, S., Ranjan, S., Bhardwaj, N., & Rastogi, S. K. (2023). Workplace ostracism: A qualitative enquiry. Personnel Review. https://doi.org/10.1108/pr-06-2022-0454
Eriş, Y., & Arun, K. (2020). Toksik Liderliğin Bir Çıktısı Olarak Örgütsel Bağlılık. OPUS International Journal of Society Researches, 15(24), 2764-2804. https://doi.org/10.26466/opus.599311
Ferris, D. L., Brown, D. J., Berry, J. W., & Lian, H. (2008). The development and validation of the Workplace Ostracism Scale. Journal of Applied Psychology, 93(6), 1348–1366. https://doi.org/10.1037/a0012743
Ferris, D. L., Lian, H., Brown, D. J., & Morrison, R. (2015). Ostracism, self-esteem, and job performance: When do we self-verify and when do we self-enhance? Academy of Management Journal, 58(1), 279–297. https://doi.org/10.5465/amj.2011.0347
Gagne ´, M. and Deci, E.L. (2005), Self-determination theory and work motivation, Journal of Organizational Behavior, 26 (4), 331-362. DOI: 10.1002/job.322
Guba, E. G., & Lincoln, Y. S. (1982). Epistemological and methodological bases of naturalistic inquiry. Educational Communication & Technology Journal, 30(4), 233–252.
Guba, E. G., & Lincoln, Y. S. (1994). Competing paradigms in qualitative research. Handbook of qualitative research, 2, 163-194. DOI: 10.12691/education-2-2-7
İzci, Ç. (2018). Akademik kurumlarda örgütsel adalet ve dışlanma arasındaki ilişki: araştırma görevlileri üzerine bir araştırma. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 177-194. https://doi.org/10.26468/trakyasobed.502209
Kacmar, K. M., Bozeman, D. P., Carlson, D. S., & Anthony, W. P. (1999). An examination of the perceptions of organizational politics model: Replication and extension. Human relations, 52(3), 383-416.
Kanoğlu, M. F. (2025). Nepotizmin Kurum Kültürüne Etkisinde Örgütsel Adaletin Aracı Rolü. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21(1), 150-170.
Karadağ E., Polat G., (2021). Yükseköğretimde örgütsel güç kaynakları ve akademik dışlanmışlık ilişkisi üzerine bir araştırma. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi/Journal of Higher Education and Science, 11(2), 360-366. https://doi.org/10.5961/jhes.2021.455
Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
Leary, M. R. (2005). Sociometer Theory and Pursuit of Relational Value: Getting to the Root of Self-Esteem. European. Review of Social Psychology, 16, 75-111. http://dx.doi.org/10.1080/10463280540000007
Li, M., Xu, X., & Kwan, H. (2021). Consequences of Workplace Ostracism: A Meta-Analytic Review. Frontiers in Psychology, 12, 641302. doi:10.3389/fpsyg.2021.641302
Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. SAGE Publications. USA
Merriam, S. B. (2009). Qualitative Research: A Guide to Design and Implementation: Revised and Expanded from Qualitative Research and Case Study Applications in Education. San Franscisco, USA: Jossey-Bass.
Mertens, D. M. (2014). Research and Evaluation in Education and Psychology: Integrating Diversity with Quantitative, Qualitative, and Mixed Methods. SAGE Publications. USA
Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (2016). Genişletilmiş Bir Kaynak Kitap: Nitel Veri Analizi (Çev. S. Akbaba Altun ve A. Ersoy). Ankara: Pegem Akademi.
Morgan, D. L. ve Morgan, R. K. (2008). Single-Case Research Methods For The Behavioral And Health Sciences. Sage Puplication. USA.
Ng, T. W. H., & Feldman, D. C. (2012). Employee voice behavior: A meta‐analytic test of the conservation of resources framework. Journal of Organizational Behavior, 33(2), 216–234. https://doi.org/10.1002/job.754
Nishii, L. H., & Wright, P. M. (2008). Variability within organizations: An empirical investigation of a new approach to managing diversity. Academy of Management Journal, 51(6), 1107–1123.
Özdemir, M. (2010). Nitel veri analizi: Sosyal bilimlerde yöntembilim sorunsalı üzerine bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323-343.
Özgenel, M., Canuylası, E. M. (2021). Okul müdürlerinin yıkıcı liderlik davranışlarının örgütsel strese etkisi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(3), 1652-1664.
Patton, M. Q. (1987). How to Use Qualitative Methods in Evaluation. Sage Puplication.USA
Robinson, S. L., O’Reilly, J., & Wang, W. (2012). Invisible at Work: An Integrated Model of Workplace Ostracism. Journal of Management, 39(1), 203-231. https://doi.org/10.1177/0149206312466141
Scott, K. L., & Thau, S., (2013). Theory and Research on Social Exclusion in Work Groups, The Oxford Handbook of Social Exclusion, Oxford Library of Psychology https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780195398700.013.0007
Sharma, N., & Dhar, R. L. (2022). From curse to cure of workplace ostracism: A systematic review and future research agenda. Human Resource Management Review, 32(3), 1–19. https://doi.org/10.1016/j.hrmr.2021.100836
Solak, Ç., & Teközel, M. (2019). Sosyal Dışlanma Olgusu Üzerine Genel Bir İnceleme. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(4), 293-315. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.585260
Tekindal, M. ve Uğuz Arsu, Ş. (2020). Nitel araştırma yöntemi olarak fenomenolojik yaklaşımın kapsamı ve sürecine yönelik bir derleme. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 20(1), 153-182.
Tokmak, M. (2019). Kamu Çalışanlarında Örgütsel Adalet Algısı ve Örgütsel Bağlılık Düzeyi Arasındaki İlişkiye Yönelik Bir Araştırma: Bursa ve Afyonkarahisar İli Örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(3), 321-334. https://doi.org/10.18037/ausbd.632110
Tosun, K., & Çelik, M. (2019). Conflict management styles and organizational health: The case of school administrators. Educational Leadership Review, 25(1), 56–74.
Türnüklü, A. (2000). Eğitimbilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği: Görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 24(24), 543-559.
Williams, K. D. (2002). Ostracism: The power of silence. Guilford Press.
Wu, L.-Z., Wei, L.-Q., & Hui, C. (2011). Dispositional antecedents and consequences of workplace ostracism: An empirical examination. Frontiers of Business Research in China, 5(1), 23–44. https://doi.org/10.1007/s11782-011-0119-2
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. baskı). Seçkin Yayıncılık.
Yoldaş, A., Kılıç, B., & Karaman, M. (2020). Örgütsel Dışlanmanın İş Performansı ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 23(2), 479-496. https://doi.org/10.29249/ selcuksbmyd. 683115
Yüceant, M., Balabanlı, O.F., ve Ünlü, H. (2022). Spor eğitimi veren yükseköğretim kurumlarındaki personelin örgüt kültürü ve örgütsel iklimi. Spor Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(1), 109-122.
Zadro, L., Williams, K. D., & Richardson, R. (2004). How low can you go? Ostracism by a computer is sufficient to lower self-reported levels of belonging, control, self-esteem, and meaningful existence. Journal of Experimental Social Psychology, 40(4), 560–567 https://doi.org/10.1016/j.jesp.2003.11.006
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
