Türkiye’nin Tarım İhracatındaki Rekabetçi Konumunun Seçilmiş Rakip Ülkeler ile Karşılaştırmalı Analizi
DOI:
https://doi.org/10.63556/tisej.2025.1688Anahtar Kelimeler:
Türkiye- Tarım İhracatı- Rekabetçi Konum- RCA- RSCAÖzet
Bu çalışma, 2014 ile 2023 yılları arasında Türkiye'nin tarım ihracatındaki rekabet gücünü Açığa Çıkan Karşılaştırmalı Üstünlük (RCA) ve Simetrik RCA (RSCA) endekslerini kullanarak ölçmekte ve bulguları Brezilya, Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Çin, İtalya, İspanya ve Hollanda gibi yapısal olarak benzer ekonomilerle karşılaştırmaktadır. Veriler, Türkiye'nin tarım ihracatının 2014 yılında 19,54 milyar ABD dolarından 2023 yılında 30,26 milyar ABD dolarına yükseldiğini ve dönem ortalamasının 21,47 milyar ABD doları olduğunu göstermektedir. Tarım sektöründe RCA değerleri 1,56 ile 1,85 arasında değişirken, ortalama 1,67 olarak gerçekleşmiştir. RSCA ise 0,22 ile 0,30 arasında kalarak ortalama 0,25 olarak gerçekleşmiş ve Türkiye'nin kalıcı karşılaştırmalı üstünlüğünü teyit etmiştir. Karşılaştırmalı olarak, Brezilya'nın ortalama RCA ve RSCA değerleri sırasıyla 5,87 ve 0,71 ile oldukça yüksektir, ABD ve Kanada'nın RCA değeri ise 1,64 ve 1,83, RSCA değeri ise 0,24 ve 0,29'dur. İtalya ve İspanya'da RCA 0,6 ile 1,1 arasında değişirken, RSCA çoğunlukla negatiftir. Hollanda'da ise RCA 0,95 ile 1,10 arasında değişirken, RSCA -0,02 ile 0,05 arasında değişmektedir. Sonuç olarak, Türkiye benzer Avrupa ekonomilerine kıyasla daha güçlü bir tarımsal rekabet gücüne sahip olmakla birlikte, Brezilya ve Ukrayna gibi yüksek RCA'ya sahip üreticilere kıyasla orta düzeyde bir konumdadır. Ukrayna'da RCA'nın 4,57 ile 8,44 arasında, RSCA'nın ise 0,64 ile 0,79 arasında değişmesi ve Türkiye'de RSCA değerlerinin 2019-2023 döneminde 0,22'den 0,26'ya yükselmesi, daha yüksek katma değer ve verimliliğe odaklanan politikaların önemini vurgulamaktadır.
Kaynaklar
Anadolu Agency. (2020). Turkey’s agricultural exports reach record level. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/, Date of Access: 25.08.2025.
Balassa, B. (1965). Trade liberalisation and ‘revealed’ comparative advantage. The Manchester School, 33(2), 99–123. https://doi.org/10.1111/j.1467-9957.1965.tb00050.x, Date of Access: 25.11.2024.
Bashimov, G. (2016). Rusya’nın tarım ürünlerinde karşılaştırmalı üstünlüğü. İktisadi Yenilik Dergisi, 3(2): 19-26.
Bashimov, G. (2017). Beyaz Rusya’da süt sektörünün ihracat yapısı ve rekabet gücü. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(3), 71–86.
Bayramoğlu, Z. (2010). Türkiye ve Azerbaycan arasında tarımsal ürünlerin dış ticaret potansiyeli ve karşılaştırmalı üstünlükleri. Journal of Azerbaijani Studies, 738-751.
Benli, M. (2018). Export diversification and economic growth. Journal of Emerging Economies and Policy, 3(2), 24–36.
Boansi, D. (2014). Comparative performance of agricultural export trade: During and post Agricultural Diversification Project in Ghana. British Journal of Economics, Management & Trade, 4(10), 1501–1511.
Bojnec, S. & Ferto, I. (2014). Export Competitiveness of Dairy Products on Global Markets: The Case of the European Union Countries, Journal Dairy Science, 97(10):6151-6163.
Bruno, M., Pugliese, E., Zaccaria, A., & Pietronero, L. (2023). Inferring comparative advantage via entropy maximization. Journal of Physics: Complexity, 4(4), 045011. https://doi.org/10.1088/2632-072X/ad0586, Date of Access: 25.04.2025.
Cadot, O., Carrère, C., & Strauss-Kahn, V. (2011). Export diversification: What’s behind the hump? Review of Economics and Statistics, 93(2), 590–605.
Camanzi, L., Malorgio, G. & Regazzi, D. (2003). Agrifood Turkish trade: structure, competitiveness and relations with the EU, New Medit, 2: 25-36.
Cavalier, G., El Hadji, S., & Özdemir, İ. S. (2014). The cold chain: A crucial link to trade and food security. In C. Lacirignola (Ed.), MediTERRA 2014: Logistics and agro-food trade (pp. 303–315). Presses de Sciences Po.
COMCEC (Standing Committee for Economic and Commercial Cooperation of the Organization of Islamic Cooperation). (2019). Analysis of agri-food trade structures to promote agri-food trade networks among the OIC member countries [Final report]. COMCEC Coordination Office. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/06/Analysis-of-Agri-food-Trade-Structures-to-Promote-Agri-food-Trade-Networks-among-the-OIC-Member-Countries.pdf, Date of Access: 25.11.2024.
Çoban, O., Peker, A. E., & Kubar, Y. (2010). Türk tarımının Avrupa Birliği ülkeleri karşısındaki sektörel rekabet gücü. S.Ü. İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 20, 247–266.
Demirhan, A. E., & Warfa, A. (2021). Catalyzing exports and creating jobs in the fresh fruits and vegetables sectors: Preliminary global value chain analysis for Turkey. Islamic Development Bank.
Ekici, Ş. Ö. (2016). Logistics and global competitiveness interaction. Journal of Business Economics and Finance, 5(3), 500–519.
FAOSTAT (2025). Food and Agriculture Organization of the United Nations. https://www.fao.org/faostat/en/#data/QC, Date of Access: 11.06.2025, Date of Access: 25.07.2025.
Economist Intelligence Unit. (2014). Global Food Security Index 2014. Economist Intelligence Unit.
Economist Intelligence Unit. (2016). Global Food Security Index 2014. Economist Intelligence Unit.
Economist Intelligence Unit. (2018). Global Food Security Index 2014. Building resilience in the face of rising food-security risks. Economist Intelligence Unit. https://impact.economist.com/sustainability/project/food-security-index, Date of Access: 25.11.2024.
Haque, S., et al. (2025). A scoping review of export supply chain efficiency in horticulture. Journal of Supply Chain Efficiency in Horticulture, 1(1), 1–20.
Hesse, H. (2008). Export diversification and economic growth. Commission on Growth and Development Working Paper No. 21, World Bank.
Islam, M., Mukherjee, D., Jena, L. K., Chakraborty, S., Hasan, K. K. & Debnath, R. (2022). Antecedents of livelihood development using cold chains in the horticultural sector of the emerging markets: A systematic literature review. Horticulturae, 8(12), 1196.
Kabak, Ö., Ülengin, F. & Önsel Ekici, Ş. (2018). Connectivity-based approach for evaluating country logistics performance. Research in Transportation Economics, 70, 69–82.
Kaplan, Z. & Bozyiğit, S. (2021). The effect of Turkey’s logistics performance on Turkey’s foreign trade. International Journal of Trade and Global Markets, 14(1), 48–61.
Laursen, K. (2015). Revealed comparative advantage and the alternatives as measures of international specialization. Eurasian Business Review, 5(1), 99–115. https://doi.org/10.1007/s40821-015-0017-y
Lutz, M. A. (2008). Revisiting the Relevance of International Trade Theory. Explorations in Social Economics, 37, 147-164.
Ministry of Agriculture and Forestry (2020, May 7). Tarımda ihracat Kovid-19’a rağmen arttı [Press release]. https://www.tarimorman.gov.tr/Haber/4523/Tarimda-Ihracat-Kovid-19a-Ragmen-Artti. Date of Access: 25.10.2025.
Miral, Z. C. & Utkulu, U. (2006). Açıklanmış karşılaştırmalı üstünlükler ve Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne karşı rekabet gücü: Seçilmiş tarımsal ürünler için bir uygulama [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
OECD. (2024). Drivers of Logistics Performance. Paris: OECD Publishing.
Osmonkulova, G. & Toibaeva, N. (2025). Influence of logistics systems on the development of international trade in the agricultural sector of Kyrgyzstan. Scientific Horizons, 28(3), 146–159.
Rukundo, R. (2024). The impact of cold chain logistics on horticultural exporters’ performance: A case of Horticulture Exporters Association of Rwanda. African Journal of Entrepreneurship and Rural Development, 6(1), 45–63.
Saraçoğlu, S. (2015). Türkiye Tarım Ürünlerinin Avrupa Birliği Ülkelerinin Tarım Ürünleri Karşısındaki Uluslararası Rekabet Gücü, EY International Congress on Economics II, Europe and Global Economic Rebalancing, November 5-6, Ankara.
Sarıçoban, K. & Kösekahyaoğlu, L. (2017). Türkiye’nin Tarımsal Ürünlerdeki İhracat Rekabet Gücünün Ölçülmesi: 1996-2015 Dönemi Üzerine Bir Analiz, ASSAM, 4(7): 78-96.
Shikur, Z. H. (2022). Logistics performance, export and sectoral economic growth in developing countries. Journal of Economic Development, 47(2), 1–26.
Startienė, G. & Remeikienė, R. (2014). Evaluation of revealed comparative advantage of Lithuanian industry in global markets. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 110, 428–438. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.12.887, Date of Access: 25.06.2025.
T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı. (2021). Sürdürülebilir gıda sistemleri ülke raporu: Türkiye 2021.
TİM (Türkiye İhracatçılar Meclisi) (2024). https://tim.org.tr/files/downloads/Strateji_Raporlari/ihracat_2024_raporu-2.pdf, Date of Access: 11.07.2025.
Tozanli, S. (2014). Infrastructure, logistics and agro-food dynamics in Turkey. In C. Lacirignola (Ed.), MediTERRA 2014: Logistics and agro-food trade (pp. 317–333). Presses de Sciences Po.
TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) (2024). İşgücü İstatistikleri 2024. Date of Access: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-2024-54059
OEC (Observatory of Economic Complexity). (2025). World exports, imports, and trade partners. Erişim adresi: https://oec.world/en/profile/world/wld, Erişim Tarihi: 11.05.2025
UN Comtrade (2024). International trade statistics database. United Nations. https://comtrade.un.org, Date of Access: 25.06.2025.
World Bank (2014). Trading up to high income: Turkey Country Economic Memorandum (Report No. 82307-TR). World Bank. https://documents.worldbank.org/en/publication/documents-reports/documentdetail/858021468305943246.
World Bank (2024). World Integrated Trade Solution (WITS): Trade data. https://wits.worldbank.org
World Trade Organization (WTO). (2024). Total Exports of Agricultural Products (Million US Dollars) by Country/Territory – 2022 and 2023. https://www.wto.org/english/tratop_e/agric_e/ag_imp_exp_charts_e.htm#ag_products, Date of Access: 25.07.2025.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
