Örgütsel Sessizlik ve Örgütsel Yabancılaşma İlişkisinde Örgütsel Muhalefetin Aracılık Rolü: Sosyal Hizmet Çalışanları Üzerine Bir Araştırma
DOI:
https://doi.org/10.63556/tisej.2025.1729Anahtar Kelimeler:
Örgütsel Davranış- Örgütsel Sessizlik- Örgütsel Yabancılaşma- Örgütsel Muhalefet- Sosyal HizmetÖzet
Araştırmanın konusu sosyal hizmet birimi çalışanlarının örgütsel sessizlik, örgütsel yabancılaşma ve örgütsel muhalefet algılarıdır. Sosyal hizmette örgütsel davranışlar, üzerinde en az durulan konulardandır ve sosyal hizmet örgütlerinin işleyişini, çalışanların örgütsel davranışlarını ve örgütleriyle olan ilişkilerini günümüz örgütsel davranış kavram ve kuramları temelinde ele alan çalışmalar konu hakkında bilgi birikimi oluşturamayacak kadar sınırlıdır. Oysa sosyal hizmetin tarihsel gelişimi incelendiğinde uygulamaların büyük ölçüde, ortak amacı toplumun iyilik haline katkı sağlamak olan örgütlü yapılar içinde yürütüldüğü görülmektedir. Bu araştırma kendine bu sorun alanını problem edinmiş, kamu kurum ve kuruluşlarının sosyal hizmet birimleri çalışanlarının örgütsel sessizlik ve örgütsel yabancılaşma düzeylerinin örgütsel muhalefet algılarına göre değişip değişmediğini belirlemek için tasarlanmıştır.
Araştırmada örgütsel sessizlik ile örgütsel yabancılaşma arasındaki ilişkide örgütsel muhalefetin “aracılık” rolünü incelemek için kurulan “araştırma modeli” test edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda örgütsel yabancılaşma ve örgütsel sessizlik arasında pozitif ve güçlü düzeyde bir ilişki olduğu, örgütsel yabancılaşmanın, örgütsel muhalefet ile negatif ve zayıf şekilde ilişkili olduğu görülmüştür. Örgütsel muhalefetin, örgütsel sessizlik ile örgütsel yabancılaşma ilişkisinde aracılık etkisinin olduğu, başka bir ifadeyle örgütsel muhalefetin, örgütsel sessizliğin örgütsel yabancılaşma üzerindeki olumsuz etkisini azaltan bir aracı değişken olduğu saptanmıştır. Örgütsel sessizlik artarsa örgütsel yabancılaşma da artmaktadır. Örgüt içindeki muhalefet düzeyi yükseldikçe, ilk olarak sessizlik sonra da yabancılaşma azalmaktadır.
Kaynaklar
Arayıt, E. (2020). Öğretmenlerin örgütsel muhalefet davranışları ve işe yabancılaşma düzeyleri arasındaki ilişkinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
Altınışık, F. ve Onağ, Z. (2021). İş tatmini ve sanal kaytarma davranışının örgütsel yabancılaşma üzerindeki etkisinin incelenmesi. Journal of Sport Sciences Research, 6 (1), 197-207.
Ayar, M. (2023). Örgütsel muhalafet. Hırlak, B. (Ed.), Örgütsel Davranış Kavramlar ve Araştırmalar-I içinde. Özgür Yayın Dağıtım.
Aziz, A. (2014). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri ve teknikleri (3.bs.). Nobel Yayınevi.
Beheshtifar, M.B. & Hossein-Moghadam, M.N. (2012). Destructive role of employee silence in organizational success. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences. 2 (11), 275-282.
Bozkır, A. ve Sandıkçı, M.B. (2022). Örgütsel yabancılaşma ile örgütsel sessizlik arasındaki ilişki: Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürlüğü üzerinde bir araştırma. Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (56), 190-205.
Bowen, F. & Blackmon, K. (2003). Spirals of silence: the dynamic effects of diversity on organizational voice. Journal of Management Studies. 40 (6), 1393-1417.
Cenkci, A.T. & Otken, A. B. (2014). Organization-based self-esteem as a moderator of the relationship between employee dissent and turnover intention. 10th International Strategic Management Conference in Procedia Social and Behavioral Sciences, 150, 404-412.
Çakıcı, A. (2007). Örgütlerde sessizlik: Sessizliğin teorik temelleri ve dinamikleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (1), 145-162.
Çakır, V. O., Yurtseven, C. N. ve Dal, S. (2017). Algılanan örgütsel destek ile örgütsel muhalefet arasındaki ilişkinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi.19 (3), 78-87.
Çavuşoğlu, S. ve Köse, S. (2019). Örgütsel sessizlik ölçeği’nin Türkçeye uyarlanması. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (2), 365-387.
Çetinkaya, U., ve Koçyiğit, M. (2021). öğretmenlerin psikolojik sermaye, örgütsel sessizlik ve örgütsel yabancılaşma düzeylerinin incelenmesi1. Sciences (IJOESS), 12(46), 1011-1040.
Çiftçi, G. E. ve Öneren, M. (2017). Örgütsel sessizlik, işe yabancılaşma ve örgütsel güven ilişkisi. Social Sciences Studies Journal, 3 (8), 567-583.
Çoban, N.O. (2025, 25-26 Ocak). Örgütsel yabancılaşma olgusu: Kuramsal açıdan bir inceleme [Bildiri sunumu]. 1st International Mtskheta Scientific Research and Innovation Congress, Gürcistan. https://www.wosconkongreleri.com/wp content/ uploads/Gurcistan-Kongre-Kitabi-Son.pdf
Deniz, K. (2018). Örgütsel sessizlik, örgütsel adalet ve işe yabancılaşma arasındaki ilişkiler: Hizmet sektöründe bir uygulama. [Yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
Doel, M. (2012). Social work: The basics. Routledge.
Ekiz, T. ve Dönmez, E. (2021). Sağlık çalışanlarının psikolojik sözleşme düzeyinin örgütsel muhalefet ile ilişkisi. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 8 (19), 9-22.
Eroğlu, A.H., Adıgüzel, O. ve Öztürk, U.C. (2011). Sessizlik girdabı ve bağlılık ikilemi: İş gören sessizliği ile örgütsel bağlılık ilişkisi ve bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16 (2), 97-124.
Eryılmaz, A. ve Burgaz, B., (2011). Özel ve resmi lise öğretmenlerinin örgütsel yabancılaşma düzeyleri. Eğitim ve Bilim Dergisi, 36 (161), 271-286.
Goodboy, A. K., Chory, R. M. & Dunleavy, K. N. (2008). Organizational dissent as a function of organizational justice, Communication Research Reports, 25 (4), 255-265.
Graham, J. W. (1986). Principled organizational dissent: A theoretical essay. B. M. Staw & L. L. Cummings (Ed.). Research in Organizational Behavior. 8, 1-52, JAI Press.
Gürbüz, S., ve Bayık, M. E. (2021). Aracılık Modellerinin Analizinde Yeni Yaklaşım: Baron ve Kenny'nin Yöntemi Hâlâ Geçerli Mi?. Turkish Journal of Psychology/Türk Psikoloji Dergisi, 37(88).
Hegstrom, T. G. (1990). Mimetic and dissent conditions in organizational rhetoric. Journal of Applied Communication Research, 18, 141- 152.
Hirschman, A.O. (1970). Exit, voice and loyalty. Harvard University Press.
Johannesen R.L. (1974). The functions of silence: A plea for communication research. Western Speech Journal, 2, 25–35.
Kahya, C. (2018). Örgütsel sessizliğin işe yabancılaşma üzerindeki rolü. Journal of International Social Research, 11(59). 984-993
Karasar, N. (2024). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar ilkeler teknikleri (39.bs.). Nobel Yayınevi.
Kassing, J.W. (1997). Articulating, antagonizing and displacing: A model of employee dissent. Communication Studies, 48(4), 311-332.
Kassing, J.W. (1998). Development and validation of the organizational dissent scale. Management Communication Quarterly, 12, 183-229.
Kassing, J.W. (2000). Investigating the relationship between superior-subordinate relationship quality and employee dissent. Communication Research Reports, 17, 58-70.
Kassing, J.W. (2011). Dissent in organizations. Polity.
Kassing, J. W. & Armstrong, T. A. (2002). Someone’s going to hear about this: Examining the association between dissent-triggering events and employee’s dissent expressions. Management Communication Quarterly, 16, 39-65.
Kassing, J. W. & Avtgis, T. A. (1999). Examining the relationship between organizational dissent and aggressive communication. Management Communication Quarterly, 13, 100- 115.
Kavak, O.(2016). Örgütsel adalet algısının örgütsel sessizlik ve örgütsel muhalefet davranışı üzerine etkisi. [Yüksek lisans tezi, Kafkas Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
Kayaalp, E. ve Özdemir, T. Y. (2020). Öğretmenlerin örgütsel sessizlik, örgütsel yalnızlık ve örgütsel yabancılaşma algılarının örgütsel sinizm düzeyleriyle ilişkisi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(38), 101-113.
Kesen, M. ve Pabuçcu, H. (2016). Örgütsel muhalefet ve işe yabancılaşmanın duygusal tükenmişliğe etkisinin anfis model ile incelenmesi. Journal of International Social Research, 9(42), 1552-1563
Kesgin, B. (2012). Sosyal politikanın en önemli kurumu: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. İnsan Hakları Yıllığı, 30, 41-54.
Kılınç, E. (2018). İşletmelerde çalışan sessizliği ve örgütsel yabancılaşma düzeylerinin ve aralarındaki ilişkinin incelenmesi. Journal of Social And Humanities Sciences Research, 5(30), 4022-4034.
Knoll, M. & Dick, R. (2012), Do I hear the whistle? A first attempt to measure four forms of employee silence and their correlates, J Bus Ethics, 113(2), 349-362.
McKinlay, J. B. & Marceau, L. (2011). New wine in an old bottle: Does alienation provide an explanation of the origins of physician discontent?. International Journal of Health Services, 41(2), 301-335.
Milliken, F.J., Morrison, E.W. & Hewlin, P. (2003). An exploratory study of employee silence: Issues that employees don’t communicate upward and why. Journal of Management Studies, 40, 1453-1476.
Morrison, E. W. & Milliken, F. J. (2000). Organizational silence: A barrier to change and development in a pluralistic world. Academy of Management Review, 25(4), 706-725.
Morrison, E.W. (2011). Employee voice behavior: Integration and directions for future research. The Academy of Management Annals, 5(1), 373-412.
Mottaz, C. J. (1981). Some determinants of work alienation. The Sociological Quarterly, 22(4), 515-529.
Ökdem, M. (2024). İlk ve ortaokul öğretmenlerinin algılarına göre örgütsel sessizlik ve işe yabancılaşması arasındaki ilişki (Tunceli İli Örneği). Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 28(1), 273-292.
Önal, S. (2015). Örgütsel sessizlik yabancılaşma ilişkisi: Çanakkale’deki orta ve büyük ölçekli oteller üzerine bir araştırma. [Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
Ötken, A.B. ve Cenkci, T. (2013). Beş faktör kişilik özellikleri ve örgütsel muhalefet ı̇lişkisi üzerine bir araştırma. Öneri Dergisi, 10 (39), 41-51.
Özçınar, M., Demirel, Y. ve Özbezek, B. D. (2016). Çalışanların örgütsel adalet algıları ve örgütsel sessizlik arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy University Journal of Social Sciences Institute, 1(13), 150-171.
Park C. & Keil M (2009). Organizational silence and whistle‐blowing on IT projects: An ı̇ntegrated model. Decision Sciences, 40 (4), 901−918.
Pinder, C.C. & Harlos, K. P. (2001). Employee silence: quiescence and acquiescence as responses to perceived ınjustice. Research in Personnel and Human Resources Management, 20, 331-369.
Seeman, M. (1959). On the meaning of alienation, American Sociological Review, 24(6), 783-791.
Shepard, J. M. (1971). Automation and alienation: A study of office and factory workers, The MIT Press.
Sprague, J. A. & Ruud, G. L. (1988). Boat rocking in the high technology culture. American Behavioral Scientist, 32, 169-193.
Stewart, L.P. (1980). Whistle blowing: Implications for organizational communication. Journal of Communication, 30, 90-101.
Tangirala, S. & Pangaraj, R. (2008). Employee silence on critical ıssues: The cross level effects procedural justice climate, Personnel Psychology, 61/1, 37-68.
Toper, F., Aslan, H. ve Özpolat, A.O. (2023). Türkiye’deki sosyal hizmet kurumlarının tarihsel gelişimi. Journal of History School, 62,125-158.
Uysaler, A. L. (2010). Örgütsel yabancılaşmanın örgütsel bağlılık, iş tatmini ve işten ayrılma eğilimi ile bağlantısı ve yabancılaşma yönetimi. [Yüksek lisans tezi, Gebze Teknik Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
Van Dyne, L., Ang, S. & Botero, I.C. (2003). Conceptualizing employee silence and employee voice as multidimensional constructs. Journal of Management Studies, 40 (6), 1359-1392.
Weisskopf, W. (1996). Yabancılaşma ve iktisat. O.Köymen (Ed.). Anahtar Kitapları.
Yalçın, S. ve Saygı, E. (2021). Ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin psikolojik dayanıklılık, örgütsel muhalefet ve örgütsel sessizlik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (AUJEF), 5(4), 402-426.
Yıldız, T. (2019). Örgütsel yabancılaşma. E. Kaygın, G. Kosa (Ed.) içinde Olumsuz Boyutlarıyla Örgütsel Davranış, Eğitim Yayınevi.
Yılmaz Kılıçkaya, F. (2024). Kamu kurumlarında örgütsel muhalefet ve işe yabancılaşma arasındaki ilişkinin belirlenmesi. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 9(24), 338-353.
Yürür, Ş., Sayılar, Y., Yeloğlu, H. O. ve Sözen, C., (2016), Algılanan örgütsel desteğin örgütsel sessizliğin önlenmesindeki rolü. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 2 (3), 1-26.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
