Havayolu Çalışanlarının Sosyal Zekalarının Birey Örgüt Uyumu ve İş Tatmini Üzerindeki Etkisinin Değerlendirilmesi
DOI:
https://doi.org/10.63556/tisej.2025.1736Özet
Bu çalışmanın amacı, sosyal zekânın birey-örgüt uyumu ve iş tatmini üzerindeki etkisini incelemektir. Araştırmada nicel yöntem kullanılmış ve veri toplama tekniği olarak anketten yararlanılmıştır. Çalışmanın evrenini havacılık sektöründe havalimanı yer hizmetlerinde görev yapan çalışanlar oluşturmaktadır. Kolayda örnekleme yöntemiyle 420 kişiye ulaşılan çalışmada, eksik ve hatalı doldurulan formlar elendikten sonra 386 katılımcının verisi analize dâhil edilmiştir. Elde edilen veriler SPSS 24.0 istatistik programı ile analiz edilmiştir. Analiz sürecinde frekans dağılımları, güvenirlik ve faktör analizleri, korelasyon ve çoklu regresyon analizleri uygulanmıştır.
Araştırma bulgularına göre sosyal zekâ, birey-örgüt uyumunu ve iş tatminini pozitif ve anlamlı biçimde etkilemektedir. Sosyal zekânın alt boyutları düzeyinde incelendiğinde, sosyal bilgi süreci ve sosyal farkındalık boyutlarının birey-örgüt uyumunu anlamlı biçimde yordadığı, buna karşılık sosyal beceri boyutunun etkisinin istatistiksel olarak anlamlı olmadığı tespit edilmiştir. İş tatmini açısından ise sosyal beceri ve sosyal farkındalık boyutlarının iş tatminini pozitif yönde ve anlamlı biçimde etkilediği, sosyal bilgi süreci boyutunun ise iş tatmini üzerinde anlamlı bir etkisinin bulunmadığı belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar, sosyal zekânın özellikle sosyal farkındalık boyutunun, havacılık sektöründe çalışanların örgütsel uyum ve iş tatmini düzeylerini artırmada kritik bir kişisel yetkinlik alanı olduğunu ortaya koymaktadır.
Kaynaklar
Abdullayeva, L. (2018). Ergenlerde sosyal zekânın gelişiminde çevresel faktörler. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 5(14), 234-247.
Albrecht, K. (2006). Social intelligence: The new science of success. Jossey-Bass.
Akça, E., Gökyıldız Sürücü, Ş., Akbaş, M. ve Şenoğlu, A., (2019). Ebelik öğrencilerinin sosyal zekâ düzeyleri ile meslek algıları arasındaki ilişki. Çukurova Medical Journal, 44(2), 621-631.
Akman, Y. ve İmamoğlu Akman, G. (2017). Öğretmenlerin çok kültürlü eğitim tutumunun sosyal zekâ algısına göre incelenmesi. Sakarya University Journal Of Education, 7(1), 34-48.
Albrecht, K., (2006). Social ıntelligence: the new science of success. Jossey-Bass A Wiley Imprint, San Francisco, 289.
Andrews, Baker ve Hunt (2011). Values and person-organization fit: does moral intensity strengthen Outcomes? Leadership & Organization Development Journal, 32(1), 5-19.
Argyris, C. (1957). The individual and organization: some problems of mutual adjustment. Administrative Science Quarterly, 2, 1–24.
Beheshtıfar, M., Alı Nezhad, H. ve Nekoıe Moghadam, M. (2012). Investigation of perceived organizational support on employees positive attitudes toward work. Interdisciplinary Journal Of Contemporary Research İn Business, 4(8), 432-442.
Bırknerova, Z. (2011). Social and emotional ıntelligence in school environment. Asian Social Science, 7(10), 241-247.
Bilgin, N., Kuzey, C., Torlak, G., ve Uyar, A. (2015). An investigation of antecedents of organizational citizenship behavior in the turkish hospitality industry: a structural equation approach. International Journal Of Culture, Tourism And Hospitality Research 9 (2), 200–222.
Bjorkqvıst, K., Osterman, K. ve Kaukıaınen, A. (2000). Social ıntelligence- empathy=aggression?. Aggression And Violent Behavior, 5(2), 191-200.
Brigham, Keith H., De Castro, Julio O., ve Shepherd, Dean A., (2007). A personorganization fit model of owner-managers’ cognitive style and organizational demands, Baylor University, ET&P Blackwell Publishing Ltd, S, 1042-2587.
Cheng, Z. (2014). Research on recruitment model based on person-organization fit. International Journal Of Business Administration, 5 (2), 126-131.
Crowne, K.A. (2009). The relations among social ıntelligence, emotional ıntelligence and culturel ıntelligence. Organization Management Journal, 6(3), 148-163.
Çıkmaz, G. (2020). Sosyal zeka (1. Baskı). Detay Yayıncılık.
Demirel, Y. ve Özçınar, M.F. (2009). Örgütsel vatandaşlık davranışının iş tatmini üzerine etkisi: farklı sektörlere yönelik bir araştırma. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23 (1), 129-145.
Dewey, J. (1909). Moral Principles İn Education, Houghton Mifflin.
Doğan, S. ve Demiral, Ö. (2007). Kurumların başarısında duygusal zekânın rolü ve önemi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 14(1), 209-230.
Doğan, T., Totan, T. ve Sapmaz, F. (2009). Üniversite öğrencilerinde benlik saygısı ve sosyal zekâ. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 0(17), 235-247.
Edwards, J. R. (1991). Person–job fit: A conceptual integration. Academy of Management Review, 16(2), 283–307.
Elevli, Ö. ve Bayram, A., (2019). Yaşam doyumunun iş doyumuna etkisinde sosyal zekânın aracı rolü. Baibü Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 25-41.
Farooqui, S. ve Nagendra, A. (2014). The ımpact of person organization fit on job satisfaction and performance of the employees. Procedia Economics And Finance, (11), 122-129.
Goetz, N., ve Wald, A. (2021). Employee performance in temporary organizations-the effects of person-environment fit and temporariness on task performance and innovative performance. European Management Review, 18(2), 25–41.
Hall, C.M. (2014). A quantitative study of the emotional social ıntelligence of pharmacy leaders. Doctoral Dissertation, Capella University School Of Business And Technology, Minneapolis.
Judge, T.A., ve Church, A.H. (2000). Job Satisfaction: Research And Practice. In: C.L.Cooper, C., Locke, E.A. (Eds.), Industrial And Organizational Psychology: Linking Theory With Practice. Blackwell, Oxford, UK, 166–198.
Kanbur, E., Kanbur, A. ve Özdemir, B. (2017). Psikolojik dayanıklılık ile örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkide iş doyumunun aracılık rolü: Havacılık sektöründe bir araştırma. İş ve İnsan Dergisi, 4(2), 127-141.
Kaur, H. ve Kalaramna, A., (2004). Study of ınterrelationship between home environment, social ıntelligence and socio-economic status among male and female. Journal Of Human Ecology, 16(2), 137-140.
Kowtha, N.R. (2018). Organizational Socialization Of Newcomers: The Role Of Professional Socialization. International Journal Of Training And Development, 22(2), 87-106.
Krıstof, A. L. (1996). Person-Organization Fit: An Integrativereview Of Itsconceptualizations.
Kuşçu, Ö. (2020). Lise öğrencilerinin sosyal zekâları ile benlik saygıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitimde Yeni Yaklaşımlar, 144-150.
Lelkova, A. ve Lorıncova, T. (2017). Prediction of manipulation as a core part of social ıntelligence through selected personality traits in the context of business area. International Journal Of Organizational Leadership, 6(2017), 102-108.
Locke, E.A. (1976). The nature and causes of job satisfaction. The Handbook Of Industrial And Organizational Pyschology, Il: Rand Mcnally, Chicago, 1297-1349.
Lull, H.G. (1911). Moral ınstruction through social ıntelligence. American Journal Of Sociology, 17, 47-60.
Mınster, A.L. (2020). Essential emotional-social ıntelligence skills for nursing. Doctoral Dissertation, Bryan College Of Health Sciences, Lincoln.
Muchinsky, P. M. ve Monahan, C. J. (1987). What is person-environment congruence? Supplementary Versus Complementary Models Of Fit. Journal Of Vocational Behavior, 31(3), 268-277.
Nazarpoori, A. (2017). A survey of the effect of leader’s social ıntelligence on employee’s perception of ınterpersonal justice: the mediating role of shared leadership. International Journal of Leadership İn Education, 20(5), 618- 631.
Onan, G., Turhan, M. ve Helvacı, İ. (2021). Psikolojik dayanıklılık, çalışan dayanıklılığı, örgütsel dayanıklılık ile iş tatmini arasındaki ilişkiler: Hizmet sektörü üzerine bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 13(4), 3277- 3292.
Ostroff, C. (1993). Relationship between person-environment congruence and organizational effectiveness. Group & Organization Management, 18(1), 103–122.
Uzun, H., Buran, A.Ç. ve Beydilli, E.T. (2017). Sosyal zekânın girişimcilik niyeti üzerindeki etkisi: meslek yüksekokulu öğrencileri üzerine bir araştırma. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(5), 1-13.
Pervin, L. A. (1989). Persons, situations, interactions: the history of a controversy and a discussion of theoretical models. Academy Of Management Review, 14(3), 350–360.
Rahim, M.A. (2014). A Structural Equations Model Of Leaders Social Intelligence And Creative Performance. Creativity And Innovation Management, 23(1), 44-56.
Reed, T.R. (2010). An examination of the relation among attachment orientation, emotional-social ıntelligence and organizational climate. Doctoral Dissertation, Alliant International University The Marshall Goldsmith School Of Management, San Diego.
Seal, C.R., Boyatzıs, R.E. ve Baıley, J.R. (2006). Fostering Emotional And Social Intelligence İn Organizations. Organization Management Journal, 3(3), 190-209.
Spector, P. (1997). Job satisfaction: application, assessment, causes and consequences. California: Sage Publication.
Şenkal, F. (2019). Çalışanların sosyal zekâ seviyelerin çatışma yönetimi tarzları üzerine etkisi. [Yüksek Lisans Tezi], Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Şenturan, Ş. (2014). Örnek Olaylarla Örgütsel Davranış. Beta Yayınevi.
Tekin, E. (2019). Sosyal zekânın akademik performans üzerindeki etkisinde kültürel zekânın düzenleyici rolü. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 5(2), 115-135.
Thorndıke, E.L. (1920). Intelligence and ıts use. Harper’s Magazine, 140, 227- 235.
Toker, B. (2007). Konaklama işletmelerinde iş doyumu: Demografik değişkenlerin iş doyumu faktörlerine etkisi üzerine bir çalışma. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 2(6), 591-615.
Wawra, D. (2009). Social intelligence: The key to intercultural communication. European Journal of English Studies, 13(2), 163–177.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
