ÖZEL EMEKLİLİK SİSTEMLERİNİ VERGİLENDİRME YAKLAŞIMLARI

Özet

Özel emeklilik fonlarının vergilendirme sürecinin anlaşılması, bu süreçteki bütün aşamaların birlikte değerlendirilmesini gerektirmektedir. Tasarruf, getiri ve emeklilik ödemesi aşamalarının her biri vergilendirilebilmekte ise de bu üç aşamanın birden istisnasız vergilendirilmesi mükerrer vergilendirme anlamına gelmektedir. Üç aşamanın bir veya iki aşması genellikle vergi dışında tutulmaktadır. Getiri aşaması vergiden istisna edilirken tasarrufların (Vergi-İstisna-İstisna) veya emeklilik ödemlerinin (İstisna-İstisna-Vergi) vergilendirilmesi, tasarruf ve vergi hasılatı üzerinde benzer etki yaratmaktadır. Bu yaklaşımlar, tasarrufları vergi dışında bıraktığından harcama vergisi (expenditure tax) niteliğindedir. Bu kapsamda, emeklilik ödemelerinin vergilendirilmesi ‘pür harcama vergisi’ olarak, emeklilik tasarrufların vergilendirilmesi “ön ödemeli harcama vergisi” olarak sınıflandırılmaktadır. Getiri aşamasıyla birlikte tasarrufların (Vergi-Vergi-İstisna) veya emeklilik ödemlerinin (İstisna-Vergi-Vergi) vergilendirilmesi tasarruf ve vergi hasılatı üzerinde benzer etki yaratmaktadır. Bu yaklaşımlar geniş kapsamlı gelir tanımlamasını esas alan gelir vergisi (comprehensive income tax) niteliğindedir. İlk iki yaklaşım uygulandığı durumda vergi öncesi ve sonrası getiri eşit olduğundan daha yüksek düzeyde emeklilik birikimi elde edilmektedir. İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı veya Avrupa Birliği üyesi ülkeler yaygın olarak sadece emeklilik ödemelerini vergilendirme (İstisna-İstisna-Vergi) yaklaşımını uygulamakta, ancak bu ülkelerin önemli bir bölümünde bu vergilendirme düşük düzeyde kalmaktadır.