ORTADOĞU ÜLKELERİNDE ULUSLARARASI TİCARET VE İKTİSADİ BÜYÜME: BİR PANEL VERİ ANALİZİ

Özet

Bu çalışmada, Orta Doğu ülkelerinde ihracat, ithalat ve ekonomik büyüme arasındaki uzun ve kısa dönem ilişkiler, 1993 - 2016 yılları arasında 312 gözlemden oluşan yıllık veriler kullanılarak incelenmiştir. Analizlerde Dumitrescu & Hurlin  Nedensellik Testi, Westerlund ECM Eş-bütünleşme Testi ve PGM Tahmincisi kullanılmıştır. Kısa dönem analizleri; (a) GDP ve IMP arasında iki yönlü, (b) GDP ve EXP arasında iki yönlü, (c) EXP’den IMP’ye tek yönlü nedensellik ilişkisi olduğunu tespit etmiş ve ayrıca (d) IMP’de % 1 artış,  GSYİH’da % 0,19 artışa, (e) EXP’de % 1 artışın, GSYİH’da % 0,34 artışa neden olduğunu bulgulamıştır. Uzun dönemli sonuçlar (a) IMP’de % 1'lik bir artışın GSYİH’da % 0,35'lik bir artışa (b) EXP’de % 1'lik bir artışın GSYİH’da % 0,60'lık bir artışa neden olduğunu göstermektedir. Ayrıca bir dönemde oluşan dengesizliklerin % 28'inin bir sonraki dönemde sistem tarafında telafi edildiği görülmüştür. Ülke düzeyindeki sonuçlar Kıbrıs, Mısır, İran, İsrail, Ürdün, Umman, Katar, S. Arabistan, Türkiye ve Yemen için uzun ilişki olduğunu doğrularken, Bahreyn, Kuveyt ve Lübnan doğrulamamıştır. Bu bulgular geri bildirim hipotezini desteklemektedir. PMG Tahmincisi sonuçlarına dayanarak uluslararası ticaretin uzun vadede sürdürülebilir büyüme için gerekli görülse de, kısa dönemde ithalat bağımlılığını ortadan kaldırmak için yapısal bir dönüşümün gerekli olduğu söylenebilir.