SU ÜRÜNLERİNİN DIŞ TİCARET HACMİNE ETKİSİ: ÇEKİM MODELİ YÖNTEMİ İLE TÜRKİYE ÜZERİNE BİR ANALİZ

Özet

Su ürünleri önemli bir gıda kaynağı olmanın ötesinde sektörel anlamda çevre, istihdam, dış ticaret gibi birçok alanın ortak konusudur. Yapılan bu çalışma ile uluslararası iktisadın bir teorisi olan çekim modelinin öngörüleri doğrultusunda Türkiye’nin su ürünleri konusunda en fazla ticaret yaptığı on iki ülke ele alınarak, 1990-2019 verileri kullanılarak ülkenin ürettiği su ürünlerinin ve bu ürünlerle yaptığı ticaretin dış ticaret hacmi üzerindeki etkinliği araştırılmıştır. Çalışma sonucunda daha yüksek hasılalara sahip ticaret ortaklarının daha yüksek bir talep ve daha fazla ithalat şansı gösterdiği ve Türkiye tarafından üretim kapasitesindeki bir artışın ek ticaret hacimleri yaratabileceği, coğrafi mesafenin teorik beklenti ile uyumlu olarak tahmin edilen modellerde negatif ve istatistiksel olarak anlamlı bulunduğu ve nakliye maliyetinin Türkiye’nin yaptığı ikili ticaret performansını belirleyen kritik faktör olduğu anlaşılmıştır. Modele dahil edilen döviz kurunun dış ticaret haddi üzerinde pozitif ve anlamlı bir etkisi olduğu, deniz ürünleri ihracatının dış ticaret haddi üzerine pozitif ve istatistiki olarak anlamlı bir etkisi varken ithalatının ise negatif ve anlamlı bir etkisinin olduğu görülmektedir. Yapılan çalışma sonucunda modele dahil edilen bütün değişkenler üzerinden Türkiye’nin üretiminin artması durumunda çekim modeline uygun olarak ticaretinin artacağı sonucuna ulaşılmıştır.