FİNANSAL HİLE: TÜRKİYE’YE YÖNELİK İÇERİK ANALİZİ

Özet

2000 yılında gerçekleşen Enron muhasebe skandalı, ekonomik (2008-Mortage Krizi) ve pandemik (Covid-19) krizler, teknolojinin gelişmesi dolandırıcılık ve hile üzerine ilgiyi artırmıştır. Bu çalışmada, EBSCO ve YÖK Tez veri tabanları kullanılarak “hile” üzerine Türkiye’de yapılmış akademik çalışmalar içerik analizi yöntemi ile incelenmiştir. Veri tabanlarından ulaşılan çalışmaların önemli bir kısmı teorik ve kavramsal açıklamalarla hile ve adli muhasebecilik ile ilgili bilgi ve farkındalık düzeylerini arttırmaya yöneliktir. Anket içeren çalışmalar ise farklı örneklem gruplarında hile algısı ve eğilimi, hilenin tespiti ve önlenmesi konuları üzerine olmuştur. Yeni ve proaktif bir yaklaşım olarak bilgi teknolojilerinin (yapay zekâ/veri madenciliği/algoritma) kullanıldığı çalışmalarda ise hilenin tespit edilmesi ve önlenmesi konusu üzerine yoğunlaşılmıştır. Yıllar itibari ile yapılan çalışmaların artma eğilimi gösterdiği ancak ticari sır, kişisel verilerin korunması, adli sürecin devam etmesi, itibar kaybı gibi sebeplerle finansal verilere ulaşma zorluğu hile üzerine yapılmış/yapılacak çalışmaların kısıtlarını oluşturmaktadır. Özellikle gelişen bilgi teknolojileri ile birlikte farklı finansal araçların (kripto para gibi) ve uygulamaların merkeziyetsiz olarak işlem yapmaya olanak tanıması da hilelerin tespiti, önlenmesi ve zararların tazminini daha zor hale getirmektedir. Proaktif yaklaşımlar ve yapay zeka ile tespit ve önleme yöntemleri yanında yeni yöntemlerde geliştirmek hilenin önlenmesinde faydalı olabilecektir. Ayrıca hilenin tespit edilmesi için ihbar hattı, ödüllendirme gibi uygulamalar geliştirmek, denetim işlevini yeniden tanımlamak ve işlerlik kazandırmak da yararlı olacaktır. Ancak önemli olan hilenin ortaya çıkmasının nedenlerini ortadan kaldırabilmektir. Bu da ancak eğitimli ve ahlaklı bir toplum ile gerçekleşecektir.