İNSANİ GELİŞME VE SOSYAL DEVLET: SEÇİLMİŞ ÜLKELER ÜZERİNE BİR SINIFLANDIRMA

Özet

Bireylerin ve toplumların yaşam kalitesinin yükseltilmesi, temel gereksinimlerin karşılanması ve refah hizmetlerine erişimin sağlanması, insani gelişme ile sosyal devlet kavramlarının ortaklaştıkları alanları oluşturur. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından geliştirilen insani gelişme kavramıyla, ekonomik büyümeye eşlik edecek şekilde yaşam kalitesinin artırılması ve gelir dağılımındaki adaletsizlikle mücadele edilmesi hedeflenir. Program, her yıl bu açıklamaya uygun olarak İnsani Gelişme Endeksi verileri yayınlamaktadır. Sosyal devlet ise tarihsel açıdan sosyal hizmetler, sosyal sigortalar ve refah programları gibi araçlarla insani gelişmeyle benzer hedefleri kendisine amaç edinmiştir. Çalışmada, bu kavramlar arasındaki ilişkiden ve ortaklaşmadan hareketle, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın 2021 yılında yayınlanan İnsani Gelişme Endeksi ve buna ait alt endeks (yaşam endeksi, eğitim endeksi ve gayri safi milli hasıla endeksi) verileri üzerinden istatiksel bir analiz gerçekleştirilmiştir. Analizde sosyal devletin tanımlanması ve sınıflandırılması konusunda öğretide en çok kullanılan yöntem olan Esping-Andersen’in yaklaşımı temel alınmıştır. Buna uygun olarak, Esping-Andersen’in ve ona katkı sunan yazarların sınıflandırmasına uygun beş model seçilmiş, bu modellere karşılık gelen ülkelerle birlikte Türkiye’nin de yer aldığı 33 ülkeden oluşan bir kümeleme analizi gerçekleştirilmiştir. Çalışmadan elde edilen bulguların, farklı sosyal devlet modellerine mensup ülkelerin insani gelişme konusundaki benzerliklerinin ve farklılıklarının anlaşılmasına yardımcı olacağı düşünülmektedir.