KIRSAL KALKINMADA AŞAĞIDAN YUKARIYA KALKINMA MODELİ: SENİRKENT DOKUMACILAR KOOPERATİFİ ÖRNEĞİ (1931-2000)

Özet

Kırsal alanlar genellikle sosyoekonomik açıdan bir ülkenin en geri kalmış yerleridir. Özellikle ana yol güzergahında yer almayan bölgeler coğrafi konumlarının dezavantajından dolayı daha geç kalkınıp gelişir. Bu yörelerin kalkınmasında kooperatifler etkili bir araçtır. Senirkent halkı planlı kalkınma döneminden önce çok fazla devlet desteği almadan dokumacılar kooperatifi aracılığıyla toplum kalkınmasına yönelik projeler geliştirmiştir. Ortaklarının dokuduğu kumaş ve halılara pazar bulmuş, dokumaların girdilerini ucuza temin etmiştir. Ortaklarının ve yöre halkının eğitim, ekonomik, sağlık ve sosyal yönden gelişmesi için planlı ve örgütlü çalışmalar yürüterek adeta devlet gibi çalışmıştır.

Dokumacılık ağırlıklı olarak kadın emeği ile yapılan bir iştir. Senirkent’te her ne kadar kumaş dokumada ya da halı imalinde erkek emeği kullanılmışsa da ağırlıklı olarak çocukluk, genç kız ve yetişkinlik aşamasında kadınlar dokuma sürecinde daha fazla yer almıştır.
Araştırmanın amacı, Senirkent’te 1931 yılında dokumacılık alanında kurulan ilk örgütlenmeyle birlikte, uygulamaya geçilen “aşağıdan yukarıya kalkınma modeli”nin kırsala olan etkisini ortaya koymaktır. Bu bağlamda Senirkent ilçe merkezinde kurulan Dokumacılar Kooperatifinin yöre halkının ekonomik, eğitim, sağlık ve sosyal açıdan kalkınmasına olan etkileri araştırılmıştır.
Çalışmada niteliksel araştırma yöntemi benimsenmiş; katılımcılara kartopu örneklemesiyle ulaşılmıştır. Veriler konuyla ilgili hazırlanan açık uçlu görüşme sorularının bireysel görüşmelerde 11, odak grup görüşmesinde ise 8 kişiye sorulmasından; ilgili literatür ve arşiv belgelerinin taranmasından elde edilmiştir.