Kadın Kooperatiflerinin Yerel Ekonomik Kalkınmadaki Rolü
DOI:
https://doi.org/10.63556/tisej.2025.1455Anahtar Kelimeler:
Yerel Ekonomik Kalkınma- Kadın Girişimciliği- Kadın Kooperatifleri- Açımlayıcı Faktör Analizi- ErzurumÖzet
Bu çalışmanın amacı, kadın kooperatiflerinin yerel ekonomik kalkınma üzerinde yaratacağı etkileri tespit etmektir. Bu doğrultuda çalışmada Erzurum’da yer alan kadın kooperatifleri ile bir saha araştırılması yürütülmüştür. Erzurum Teknik Üniversitesi-Bilimsel Araştırma ve Yayın Etik Kurulu tarafından 29.12.2022 tarihinde verilen 13 karar sayılı onay ile saha araştırmasında kadın kooperatiflerine üye 173 kadın ile bir anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Araştırmada kadın kooperatiflerinin yerel ekonomik kalkınma üzerindeki rolüne yönelik ifadeler için açımlayıcı faktör analizi yapılmış ve sekiz faktör belirlenmiştir. Bu faktörler; ekonomik ve toplumsal hayat, yerel üretim, yerel ürün, yöre yatırımları, kadın istihdamı, hane geliri, kadının sosyalleşmesi ve kadının kişisel gelişimi olarak isimlendirilmiştir. Ayrıca açımlayıcı faktör analizi sonucu elde edilen sekiz faktöre yönelik katılımcıların tutumlarının kadın kooperatiflerinin lokasyonuna, türüne ve faaliyet süresine göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini bulmak için Mann-Whitney-U Testi yapılmıştır. Sonuç olarak yerel ekonomik kalkınma faktörlerine yönelik katılımcıların tutumlarının kadın kooperatifinin lokasyonuna ve türüne göre istatistiki olarak anlamlı bir farklılık göstermediği tespit edilmiştir. Bununla birlikte faaliyet süresine göre kadın kooperatiflerinin kadının sosyalleşmesi, yöre yatırımları, kadın istihdamı, hane geliri, kadının kişisel gelişimi ve yerel üretim üzerindeki etkisi istatistiki olarak %5 önem düzeyinde anlamlı farklılık göstermiştir.
Kaynaklar
Adhikari, K.P. & Goldey, P. (2010). Social Capital and Its “Downside”: The Impact on Sustainability of Induced Community-based Organizations in Nepal. World Development, 38(2), 184-194.
Ahiler Kalkınma Ajansı. (2022). TR71 Bölgesi Kadın Kooperatifleri Araştırma Raporu. https://www.ahika.gov.tr/assets/upload/dosyalar/tr71-bolgesi-kadin-kooperatifleri-arastirma-raporu.pdf (E.T.: 10.11.2022).
Akar, B. G. (2024). Türkiye’de Kadın Kooperatiflerinin Statü Sorunu: Doğru Yerde Konumlanabilmek (İşçi Kooperatifleri Örneği). Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(3), 603–625.
Akgül, Ç. (2022). Sürdürülebilir Ekolojik Denge için Modern ve Geleneksel Üretim Yöntemlerinin Entegrasyonunda Kırsal Kadının ve Kadın Kooperatiflerinin Önemi: Afşar Balam Kadın Kooperatifi Örneği. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 9(1), 57-71.
Akkaya, F.A. (2018). Türkiye’de Kadın Kooperatiflerinin Sürdürülebilir Kırsal Turizmdeki Önemi ve Finansal Performanslarının Analizi (Doktora Tezi). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
Aksoy, A. D. ve Günay, G. (2018). Türkiye'de Kadın Kooperatifçiliği. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, 53(1), 77-90.
Avşar, G. (2017). Kırsal Kalkınmada Kadın Kooperatiflerinin Önemi: Eskişehir İlçe ve Mahallelerinde Kadın Kooperatifi Potansiyeli (Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
Ayhan Sezer, F. (2022). Kadın Yoksulluğuyla Mücadelede Kadın Kooperatifleri: Mersin Örneği (Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
Belete, A. H. & Valand, J. (2022). Assessment of Women’s Participation in Cooperative Society in Addis Ababa City Administration: The Case of Lideta Sub-City. Journal of Positive School Psychology, 6(6), 8040-8047.
Bharti, N. (2021). Role of Cooperatives in Economic Empowerment of Women: A Review of Indian Experiences. World Journal of Entrepreneurship, Management and Sustainable Development, 17(4), 617-631, DOI 10.1108/WJEMSD-07-2020-0095.
Büyüköztürk, Ş. (2006). Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı (6. bs). Ankara: Pegem Yayıncılık.
Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör Analizi: Temel Kavramlar ve Ölçek Geliştirmede Kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 8(32), 470-483. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/108451.
Carrasco, I. G. (2019). Women-led Cooperatives in Spain: Empowering or Perpetuating Gender Roles?. REVESCO: Revista de Estudios Cooperativos, 131, 48-64.
Ceylan, Ö. (2021). Kırsaldaki Kadınların Sosyal Kooperatiflerin Oluşumundaki Rolü: Afşar Bala’m Kadın Kooperatifi İncelemesi (Yüksek Lisans Tezi). Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Chatzitheodoridis, F., Kontogeorgos, A., Liltsi, P., Apostolidou, I., Michailidis, A. & Loizou, E. (2016). Small Women's Cooperatives in Less Favored and Mountainous Areas under Economic Instability. Agricultural Ecoomics Review, 17(1), 63-79.
Demircan Yıldırım, P. (2022). Kadın Kooperatiflerinin Kadınların Ekonomik ve Sosyal Yaşamlarında Yarattığı Değişimler: Batı Akdeniz Örneği. (Doktora Tezi). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
Duguid, F., Durutaş, G. & Wodzicki, M. (2015). Türkiye’de Kadın Kooperatiflerinin Mevcut Durumu. World Bank, https://documents1.worldbank.org/curated/en/931051485321696406/pdf/112242-WP-TURKISH-PUBLIC-Rapor-TR.pdf (E. T.: 15.02.2024).
Duguid, F. & Weber, N. (2016). Gender Equality and Women’s Empowerment in Co-Operatives. International Co-operative Alliance. https://genderequality.coop/sites/default/files/2021-11/Women%26amp%3BCoops%20Literature%20Review.pdf (E.T.: 13.11.2022).
Erdoğan, M. (2022). Türkiye'de Kooperatiflerin Kadınların Toplumsal Konumları Üzerindeki Etkileri: Gaziantep Kadın Kooperatifleri Örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
Eyben, R. & A. Cornwall, (2008). Conceptualizing Empowerment and The Implications for Pro-poor Growth. A paper for the DAC Poverty Network. Brighton, Institute of Development Studies at the University of Sussex, Brighton
Gangwar, M., Kandekar, N., Mandai, M.K. & Kandekar, P. (2004). Empowerment Status of Rural Women: Insights from Dairy Cooperatives. Social Change, 34(1), 112-123.
Gebremichael, B. A. (2014). The Role of Agricultural Cooperatives in Promoting Food Security and Rural Women’s Empowerment in Eastern Tigray Region, Ethiopia. Developing Country Studies, 4(11), 96-109.
Gökçe, N. (2023). Bir Uygulama Topluluğu olarak Zeyniler Çalıkuşu Kadınlar Tarımsal Kalkınma Kooperatifi. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Herbel, D., Crowley, E., Ourabah Haddad, N. & Lee, M. (2012). Good Practices in Building Innovative Rural Institutions to Increase Food Security. Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO).
Idrisa, Y.L., Sulumbe, I. M. & Muhammed, A. (2007). Socio-economic Factors Affecting The Participation of Women in Agricultural Co-Operatives in Gwoza Local Government, Borno state, Nigeria. Agro-Science, 6 (2), 72-78.
ILO. (2002). Applying the comprehensive LED approach: The case of Mozambique. Geneva.
Kahrıman, E. (2021). Bir Kadın Kooperatifi ve Kadınların Dayanışma Deneyimleri (Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
Karakuş, G. (2022). Kadın Kooperatiflerinin Kadınların Güçlendirilmesi ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Sağlanmasındaki Rolü. Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(1), 247-259.
Kazar, E. N. (2019). Kadın Yoksulluğunu Azaltmada Kadın Kooperatiflerinin Rolü: İstanbul ve Bursa Örneği (Doktora Tezi). Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yalova.
KEİG (Kadın Emeği ve İstihdamı Girişimciliği). (2015). Türkiye’de Kadın Kooperatifleşmesi: Eğilimler ve İdeal Tipler. http://www.keig.org/wpcontent/uploads/2016/03/koopwweb.pdf (Erişim Tarihi: 15.07.2022).
Kurtege Sefer, B. (2020). Türkiye’de Tarım Alanında Kadın Kooperatifleşmesine Yönelik Politikaların Sınıf ve Cinsiyet Perspektifinden Değerlendirilmesi. Ö. S. Işıl ve S. Değirmenci (Ed.). Yaşamı Örgütleyen Deneyimler: Kadınlar Dayanışma Ekonomilerini ve Kooperatifleri Tartışıyor içinde (s. 115-142). İstanbul: NotaBene.
Majurin, E. (2012). How Women Fare in East African Cooperatives: The Case of Kenya, Tanzania and Uganda. The Cooperative Facility for Africa (CoopAfrica), ILO, Daereselam.
Malima, R. (2024). Challenges Facing Rural Women in Accessing Economic Empowerment Opportunities in Tanzania. East African Journal of Arts and Social Sciences, 7(2), 64–72. https://doi.org/10.37284/eajass.7.2.2240
McKay, R. (2001). Women Entrepreneurs: Moving beyond Family and Flexibility. International Journal of Entrepreneurial Behavior & Research, 7(4), 148-165. https://doi.org/10.1108/EUM0000000005764
Mehra, R. (1997). Women, Empowerment, and Economic Development. The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, 554 (1), 136-149. https://doi.org/10.1177/0002716297554001009
Mondol, Md. A. (2024). Exploring Sustainable Initiatives for Rural Women: Analysis of Economic Transformation of Women and Community Empowerment. American Journal of Interdisciplinary Research and Innovation, 60–66. https://doi.org/10.54536/ajiri.v3i4.3773.
Myers, J. (2015). Advancing Gender Equality: The Co-operative Way by L. Schincariol McMurtry and JJ McMurtry [Book review]. Journal of Co-operative Studies, 48(3), 38-39. Advance online publication. https://ukscs.coop/sites/default/files/S06-Review1-145.pdf.
Nair, N. V. & Moolakkattu, J. S. (2015). Why do Women's Cooperative Societies Languish? A Study of Selected Societies in Kottayam, Kerala. Asian Journal of Women's Studies, 21(2), 119-121.
Nippierd, A., B. (2002). Gender Issues in Cooperatives. ILO Geneva.
Özdemir, E. (2009). Bir Sivil Toplum Kuruluşu (STK) Örgütlenme Modeli: Amargi Kadın Kooperatifi. (Yüksek Lisans Tezi). On Sekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
Özdoğan, E. ve Kesgin, M. T. (2021). Kırsal Ekonomik Kalkınma için Kadının Güçlendirilmesi: Bolu SS Demirciler Gelincik Kadın Tarımsal Kalkınma Kooperatifi Örneği. Zeugma Health Res, 3(2-3), 81-87.
Raniga, T. (2017). Participatory Experiences of Women in Economic Development Cooperatives in Bhambayi, KwaZulu-Natal, South Africa. Special Section of South African Social Work Research, 27 (2), 215-222.
Serinikli, N. (2019). Kırsal Alandaki Mikro Kadın Girişimcilerinin Kooperatifleşmeye Karşı Tutumları: Argo-Turizm Kadın Kooperatifleri. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 14(1), 45-57.
Shava, E. (2019). Cooperatives as Strategies of Local Economic Development in the City of Tshwane. Journal of Contemporary Management, 16(2), 23-42. https://doi.org/10.35683/jcm18028.0025 (A.D.: 11.01.2025).
Singh, V., Rewani, S.K., Rathore, S.S. & Garg, S.L. (2018). Political Empowerment of Women through Dairy Cooperatives in Rajasthan. Veterinary Practitioner, 19(2), 306-308.
Sönmez, N. İ. (2011). Kırsal Alanda Kadın Girişimciliğinin Desteklenmesinde Kooperatifçiliğin Rolü Amasya-Çorum İlleri Örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
TC. Ticaret Bakanlığı. (2024). Kooperatif Bülteni-Eylül 2024. https://esnafkoop.ticaret.gov.tr/data/670cc06f13b876dc68d93013/Kooperatif%20%20B%C3%BClteni%20Eyl%C3%BCl%2011.10.2024.pdf ((Erişim Tarihi: 17.02.2025).
Tesfay, A. & Tadele, H. (2013). The Role of Cooperatives in Promoting Socio-Economic Empowerment of Women: Evidence from Multipurpose Cooperative Societies in South-Eastern Zone of Tigray, Ethiopia. International Journal of Community Development, 1(1), 1-11, DOI:10.11634/233028791301325.
Topaloğlu E. ve Topaloğlu M. (2017). Türkiye’de Kadın Girişimci Kooperatifleri: Bacıyan-ı Meram Örneği. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, 52(4), 203-218.
Vakoufaris, H., Kizos, T., Spilanis, I., Koulouri, M. & Zacharaki, A. (2007). Women’s Cooperatives and Their Contribution to The Local Development of The North Aegean Region, Greece. Journal of Rural Cooperation, 35 (1), 19-41.
Varol, F. C. (2013). An Analysis of Women’s Cooperatives in Urban Turkey in Terms of Women’s Empowerment (Master’s thesis). Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
WB (World Bank). (2003). Local Economic Development: Quick Reference. Urban Development Division. Washington DC: Yazar.
Yıldırım, P. D. (2020). Kırsal Kalkınmada Kadın Kooperatiflerinin Rolü: Ahatlı Kadın Kooperatifi Örneği. Erzurum Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, 159-170.
Yıldırımalp, S., İslamoğlu, E. & Torun, M. A. (2021). Kadın Kooperatiflerinin Ekonomik ve Sosyal Yaşamda Rolü ve Önemi: Antalya İli Örneği. Uluslararası Sosyal Bilimlerde Yenilikçi Yaklaşımlar Dergisi, 5(3), 118-128.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Elif NUHOĞLU- Emine Demet EKİNCİ HAMAMCI
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
