SOSYAL EKONOMİK AĞ AÇISINDAN ENERJİ ÜRETEN VE TÜKETEN KOOPERATİF MODELİ
DOI:
https://doi.org/10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.17.12.809Anahtar Kelimeler:
Sosyal Ekonomik Ağ- Enerji Üretimi- Kooperatif- Kırsal Kalkınma- EnerjiÖzet
Dünya nüfusu hızla artmaktadır. 1950 yılında 2,5 milyar olan dünya nüfusunun 2020 yılında 7,5 milyar olacağı beklenmektedir. Dolaysıyla artan nüfus ihtiyacı nasıl karşılanır? Sorusuna bilim insanı yanıt aramak zorundadır. Bu bağlamda bitkilerin rolü oldukça büyüktür. Bitkiler, meyve ve sebzeleriyle insanların yiyecek ihtiyacını karşıladığı gibi, iplik, sağlık, doku vb. özellikleriyle giyecek vb. ihtiyaçları da karşılamaktadır. Bitkiler aynı zamanda insanların petrol, yakıt ihtiyaçlarını da karşılaya bilmektedir. Bitkilerin güneşten almış oldukları enerji biyo yakıta dönüştürüle bilmektedir. Kanola (raps), mısır gibi bitkilerden petrolden elde edilen dizele eşdeğer biyo dizel elde edilebildiği gibi, yenilenebilir plastik de üretilmekte olup, atıklar ise değerli gübre olarak kullanılmaktadır.
Türkiye yenilenebilir enerjide gelişen dünya ülkelerini takip etmek zorundadır. Yenilenebilir enerjiler arasında önemli yere sahip olan biyo yakıtın hammaddesi çiftçimizin tarlada ürettiği tarımsal ürünlerdir. Günümüzde bu ürünler içinde biyogaz ve bundan elektrik elde edilen ""ENERJİ TARIMI"" AB ve diğer birçok gelişmiş ülkelerde önemli yere sahiptir. Enerji Tarımı potansiyeli açısından Türkiye zengin bir ülke olmasına karşın, Kooperatifleşmeyi zorunlu kılan küçük tarım işletmeleri yapısı nedeniyle bu alanda dünya ülkelerinin oldukça gerisinde kalmıştır. Kooperatiflerimizi çok yakından ilgilendirecek olan bu sektörün gelişmesi gerek kırsal kalkınma ve gerekse sosyal ekonomik ağın gelişimi açısından oldukça önemli ve gereklidir.
Dünyada enerji krizinden en fazla etkilenen ülkelerden biri de Türkiye’dir. Türkiye’de enerji tarımı alanındaki çalışmalar 1963 yılında Topraksu ve 1968 yılında Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi nezdinde başlamışsa da, günümüzde gelişmiş ülkelerin oldukça gerisindeyiz. Enerji tarımı ürünleri olarak ABD'de mısır ve soya fasulyesi ön plana çıkarken, Brezilya'da şeker kamışı, Avrupa Birliği ülkelerinde keten tohumu ve kolza (kanola) gibi ürünler önemli rol oynamaktadır. Türkiye'de ise örneğin: Aspir, kanola, mısır, ayçiçeği, hububat, şeker pancarı, gibi önemli enerji bitkileri yanı sıra orman, kağıt, sebze, meyve, tahıl, yağ, gıda ve şeker endüstrisi atıkları, deri ve tekstil endüstrisi atıkları vb. organik maddeler enerji potansiyeli açısından önemli ürünlerdir.
Ülkeler bazında Biyoetanol üretiminde ABD 50 milyar lt ile ilk sırada yer alırken bunu 27 milyar lt ile Brezilya ve 4 milyar litre ile AB ülkeleri ve Çin izlemektedir. Dünya tarım alanlarının % 2’sinde enerji bitkileri üretilmektedir. Kırsalda enerji üreten AB ve diğer gelişmiş ülkeler irdelendiğinde, kırsal kesimde bitkilerinden enerji üreten tarım işletmelerinin büyük işletmeler olduğu görülmektedir. Türkiye’de ise tarım işletmeleri küçük tarım işletmelerinden oluşmaktadır. Bu bağlamda AB ülkelerinde tarım işletmelerinin ortalama büyüklüğü 17,4 hektar ve ABD’de 180 hektardır. Türkiye’de ise bu değer 5,9 hektardır. AB’de 50 hektardan daha büyük işletme sayısı (27 ülke) 698’dir. Türkiye’de ise 50 hektardan daha büyük işletme sayısı 22’dir. Yapılan araştırmalar da göstermektedir ki, Türkiye tarım işletmelerinin takriben %60’ı 50-150 da ile küçük işletme oldukları, örgütlenmede sosyal ağın yeterli olmadığı, bazı bölgelerde örgütlenmeye ilgi duyanların oranının %14,3 gibi düşük olduğu ve örgütlenme etkinliğinin de % 6,1 gibi düşük olduğu saptanmıştır.
Kooperatifleşmeyi zorunlu kılan küçük tarım işletmeleri yapısı yanı sıra kırsal kalkınma ve sosyal ekonomik ağın geliştirilmesi açısından kırsalda enerji üreten ve tüketen kooperatif modelinin geliştirilmesi önemli ve gerekmektedir.
Bu model ile kooperatif enerji üreten tesis ile hammadde üreten ve bundan elde edilen enerjiyi tüketen çiftçiler arasında köprü rolü oynamaktır. Kooperatif üreticilerden satın alacağı organik atıkları (bitkisel ve hayvansal) biyogaz tesisine yönlendirecektir. Ayrıca bir tarımsal yayım sürecinde çiftçilere ürettireceği kanola, ayçiçeği, mısır gibi enerji bitkilerini de biyogaz tesisi için satın alacaktır. Kooperatif aynı zamanda biyogaz tesisinde üretilen gaz, ısı, elektrik, akaryakıt ve fermente gübreyi çiftçilere ulaşımını (satışını) sağlayacaktır.
Enerji Tarımı potansiyeli açısından Türkiye önemli bir yere sahiptir. Bu enerji potansiyelinden yararlanmak için tarım işletmelerimizin küçük olması önemli bir engel teşkil etmektedir. Gerek kırsal kalkınma ve gerekse sosyal ekonomik ağın geliştirilmesi açısından kırsalda enerji üreten ve tüketen kooperatif modelinin geliştirilmesi önemli ve gereklidir.
İndir
Yayınlanmış
2017-11-25
Nasıl Atıf Yapılır
AYDIN GÜREL, & EBRU IRMAK. (2017). SOSYAL EKONOMİK AĞ AÇISINDAN ENERJİ ÜRETEN VE TÜKETEN KOOPERATİF MODELİ. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 52(ÖZELSAYI), 87–103. https://doi.org/10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.17.12.809
Sayı
Bölüm
Makaleler
