Selem Sözleşmelerinin Mandıra ve Süt Üreticileri Perspektifinden Değerlendirilmesi: Kars Şehri Özelinde Bir İnceleme
DOI:
https://doi.org/10.63556/tisej.2025.1481Anahtar Kelimeler:
Selem Sözleşmesi- Tarımsal Kredi- Tarım Ekonomisi- İslami Finans- İslam EkonomisiÖzet
Bu çalışma, Kars ilinde faaliyet gösteren mandıralar ve süt üreticileri arasındaki selem (avans) sözleşmelerini zorluklar, riskler ve fizibilite konuları bağlamında sistematik bir yaklaşımla incelemektedir. Çalışmada, rastgele örnekleme yöntemi kullanılarak 10 süt çiftliği sahibi ve 25 süt üreticisi ile yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Araştırmanın iç geçerliliğini artırmak amacıyla “araştırmacı üçgenlemesi” yöntemi kullanılmış, elde edilen veriler mandıraların ve süt üreticileri bazında ayrı ayrı analiz edilmiştir. Ardından karşılaştırmalı analiz yoluyla benzerlik ve farklılıklar sistematik olarak ortaya konulmuştur.
Araştırma bulguları, mandıraların %80'inin ve süt üreticilerinin %84'ünün selem sözleşmelerini aktif olarak kullandığını göstermektedir. Selem sözleşmeleri, özellikle kırsal alanlarda yaygın bir finansman aracı olarak öne çıkmakta ve sağlanan finansman büyük ölçüde hayvan besleme, veterinerlik hizmetleri ve sağlık giderleri gibi operasyonel faaliyetlere tahsis edilmektedir. Bununla birlikte, süt fiyatlarının bölgesel ve ulusal ölçekte belirlenmesine yönelik standart bir mekanizmanın bulunmaması, taahhütlerin yerine getirilmemesi durumunda yasal yaptırımların söz konusu olması ve özellikle yüksek enflasyon dönemlerinde tarafların ciddi ekonomik risklerle karşı karşıya kalması gibi yapısal sorunlar tespit edilmiştir. Çalışma, kırsal kalkınma ve tarımsal finansman açısından selem sözleşmelerinin önemini vurgulamakta, ancak bu uygulamanın sürdürülebilirliği ve etkinliğine ilişkin mevcut sorunlara dikkat çekmektedir.
Kaynaklar
Ahmed, U. and Fida, B. A. (2020). Investigating determinants of bay’Salam financing product for agricultural sector in the Sultanate of Oman, International Journal of Islamic Thought, 18, 121-130.
Ajmal, M., Rafay, A. and Sadiq, R. (2017). Pricing of Bai Salam: An Analytical Perspective, International Journal of Business and Society, 18(1), 167-176. https://ssrn.com/abstract=3031353 (25.10.2024).
Ajmal, S. (2022). Shariah status of sukuk salam and its conditions. Research Journal of Fiqh and Islamic Studies, 1(2), 71-88. https://doi.org/10.52461/al-abr.v1i2.1508
Atah, U. I., Mohammed, M. O., Adawiyya, E. R. and Adeyemi, A. A. (2019). Proposed secured bay-salam model for financing agriculture by Islamic banks, International Journal of Management and Applied Research, 6(4), 181-195.
Atalay, Ö. (2022). Karsta Hayvancılık ve Tarım: Mevcut Durum Analizi. İçinde D. Özyakışır (Ed.), Kars-Sosyo Ekonomik Analiz (36-64), Detay Yayıncılık.
Aytaçlı, B. (2012). Durum çalışmasına ayrıntılı bir bakış, Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(1), 1-9.
Baxter, P. and Jack, S. (2008). Qualitative case study methodology: Study design and implementation for novice researchers, The qualitative report, 13(4), 544-559.
Bint Hasan, R., Mikail, S. I. A. and Arifin, M. (2011). Historical development of Islamic venture capital: An appraisal, Journal of Applied Sciences Research, 7(13), 2377-2384.
Canbaz, M. F. (2022). Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ve İslami Finans Perspektifi, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 21(4), 1948-1966. https://doi.org/10.21547/jss.1109383
Çepni, S. (2012). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş, (6. Baskı). Celepler Matbaacılık.
Çoban, U. and Ülev, S. (2023). İslami Bankacılıkta Selem Finansmanının Uygulanabilirliğine Dair Çiftçi Algısı, Kocatepe İslami İlimler Dergisi, 6(Özel Sayı), 181-201. https://doi.org/10.52637/kiid.1315729
Demir, E. (2024). Sosyal bilimlerde nitel araştırma teknikleri üzerine betimsel bir çalışma, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(46), 313-328. https://dx.doi.org/10.21550/sosbilder.1340355
Doha, A. (2024). An Exploration of the Potentialities of Bai-Salam as a Mode to Financing Agricultural Products in Nigeria: A Case Study of Nguru-Bade Farmers, Journal of lslamic Economics and Bussines Ethics, 1(2), 43-55. https://doi.org/10.24235/jiesbi.v1i2.129
Efe, A. (2022). İslam’da Kamu Ekonomi Politikası, Katre International Human Studies Journal, (14), 112-147. https://doi.org/10.53427/katre.1170192
Ehsan, A. and Shahzad, M. A. (2015). Bay salam: a proposed model for shari'ah compliant agriculture financing, Business and Economic Review, Institute of Management Sciences Hayatabad, Peshawar, 7(1), 67-80.
Farooq, M. O. (2007). Partnership, equity-financing and Islamic finance: whither profit-loss sharing?, Review of Islamic Economics (Special Issue), 11, 67-88.
Gelibolu, L. (2009). Kars kaşar peyniri işletmelerinin pazarlama sorunları ve çözüm önerileri üzerine bir alan araştırması, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(3), 151-165.
Greene, J. C. (2007). Mixed methods in social inquiry. San Francisco, CA: Jossey-Bass.
Greene, J. and McClintock, C. (1985). Triangulation in evaluation: Design and analysis issues, Evaluation review, 9(5), 523-545. https://doi.org/10.1177/0193841X85009005
Hassan, A. and Mollah, S. (2018). Islamic finance: ethical underpinnings, products, and institutions, Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-3-319-91295-0
Ishtiaq, S. M., Nihal, H. M. S. and Mukhtar, M. M. (2015). An alternative Islamic mode of finance for SMEs: A case for Bai Salam, Islamic Banking and Finance Review, 2, 17-27. https://doi.org/10.32350/ibfr.2015.02.02
Islahi, A. A. (2015). “The genesis of Islamic economics” Revisited, Islamic Economic Studies, 23(2), 1-28. https://doi.org/10.12816/0015019
Islamic Financial Services Board (IFSB) (2023). Islamıc fınancıal servıces ındustry stabılıty report 2023, Navigating a Challenging Global Financial Condition, https://www.ifsb.org/wp-content/uploads/2023/10/Islamic-Financial-Services-Industry-Stability-Report-2023_En.pdf (22.10.2024).
Işık, M. and Buluş, A. (2022). Dünyada Faizsiz Finans ve Bankacılığın Tarihsel Gelişimi ve Mevcut Durumu: Türkiye ve Malezya Özelinde Bir Değerlendirme. M. F. Canbaz, Y. Kutval ve M. F Buğan (Ed.), İslam İktisadı ve Finansı: Teorik ve Ampirik Çalışmalar (ss. 1-42). Orion Akademi.
İSEDAK (İslam İşbirliği Teşkilatı Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi), (2018). İslami Finansal Araçların Çeşitlendirilmesi. (Edt: M. ÖZDEMİR), Diversification of Islamic Financial Instruments, (Çevirmen: Ş. A. SAMAN), http://ebook.comcec.org/Kutuphane/Icerik/Yayinlar/Analitik_Calismalar/Mali_Isbirligi/Turkcefinans2/files/assets/common/downloads/publication.pdf (23.10.2024).
Johnson, R. B., Onwuegbuzie, A. J. and Turner, L. A. (2007). Toward a definition of mixed methods research, Journal of mixed methods research, 1(2), 112-133. https://doi.org/10.1177/1558689806298224
Kaleem, A. and Abdul Wajid, R. (2009). Application of Islamic banking instrument (Bai Salam) for agriculture financing in Pakistan, British Food Journal, 111(3), 275-292. https://doi.org/10.1108/00070700910941471
Kaleem, A. and Ahmad, S. (2010). Bankers’ perception towards Bai Salam method for agriculture financing in Pakistan. (Edt: T. Harrison and E. Ibrahim), Islamic Finance: Principles, Performance and prospects, inside (66-85), Palgrave macmillan. https://10.1007/978-3-319-30918-7
Kılıçarslan, A. and Okka, O. (2021). Ticaret Borsalarında Selem ve Alt Selem Sözleşmelerinin Alternatif Enstrüman Olarak Kullanılması, International Journal of Islamic Economics and Finance Studies, 7(3), 186-208. https://doi.org/10.54427/ijisef.971841
Kutval, Y. (2017). İslam İktisadi Düşünce, Ticaret ve Finansman Yöntemlerinin Tarihsel Gelişimi. Medeniyet ve Toplum Dergisi, 1(2), 149-162.
Manoori, M. T., Jamil, M. and Ishfaq, M. (2018). Feasibility of Bay Salam finance: a survey of the opinions of stakeholders, Global Review of Islamic Economics and Business, 6(1), 1-24. https://doi.org/10.14421/grieb.2018.061-01
Manoori, M. T., Jamil, M. and Ishfaq, M. (2018). Feasibility of Bay Salam finance: a survey of the opinions of stakeholders, Global Review of Islamic Economics and Business, 6(1), 001-024. https://doi.org/10.14421/grieb.2018.061-01
Mokhtar, A. H. A., Muhammad, M. Z., Amboala, T. and E-Alam, M. S. (2013). Bai as-salam and e-commerce: a comparative analysis from shariah perspectives. Proceedings of the 2nd Applied International Business Conference (AIBC2013) 7 – 8 December 2013, Universiti Malaysia Sabah. 520-529
Muhammad, B., Stiabudi, R. and Ashar, M. (2017). Paper salam plus: Inovasi produk akad salam pada perbankan Syariah untuk meningkatkan produktivitas pertanian Indonesia, Syariah Economy Week. UMY Yogyakarta.
Muneeza, A., and Mustapha, Z. (2020). The potential of fintech in enhancing the use of salam contract in Islamic banking, International Journal of Islamic Economics and Finance (IJIEF), 3(2), 305-334. https://journal.umy.ac.id/index.php/ijief/article/view/8685 (25.10.2024).
Nagaoka, S. (2012). Critical overview of the history of Islamic economics: Formation, transformation, and new horizons, Asian and African area studies, 11(2), 114-136. https://doi.org/10.14956/asafas.11.114
Obaidullah, M. and Mohamed-Saleem, A. (2013). Innovations in Islamic microfinance: lessons from Muslim Aid's Sri Lankan experiment. (Edt: S. Nazim Ali), In Shari'a Compliant Microfinance, Routledge, 206-216.
Rahman, S. Hussain, A. and Taqi, M. (2014). Impact of agricultural credit on agricultural productivity in Pakistan: An empirical analysis, International journal of advanced research in management and social sciences, 3(4), 125-139.
Roziq, A., Hisamuddin, N., Wahyuni, N. I. and Purnamawati, I. (2015). Model pembiayaan salam pada petani singkong dan usaha kecil berbahan singkong di kabupaten Jember, Jurnal Akuntansi Universitas Jember, 12(2), 43-57. https://doi.org/10.19184/jauj.v12i2.1410
Samiullah, M. (1982). Prohibition of Riba (interest) & insurance in the light of Islam, Islamic Studies, 21(2), 53-76.
Subaşı, M. and Okumuş, K. (2017). Bir araştırma yöntemi olarak durum çalışması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 419-426.
Tatiana, N., Igor, K. and Liliya, S. (2015). Principles and instruments of Islamic financial institutions, Procedia Economics and Finance, 24, 479-484. https://doi.org/10.1016/S2212-5671(15)00613-9
Ünlü, U.(2019) Katılım Bankacılığı ve Sukuk Uygulamaları. Uyuşmazlık Dergisi, 7(14), 501-523. https://doi.org/10.18771/mdergi.658004
Waluyo, B. and Rozza, S. (2020). A model for minimizing problems in salam financing at Islamic banks in Indonesia, International Review of Management and Marketing, 10(2), 1-7. https://doi.org/10.32479/irmm.9149
Widiana, W. and Annisa, A. A. (2017). Menilik urgensi penerapan pembiayaan akad salam pada bidang pertanian di lembaga keuangan syariah di Indonesia. Muqtasid: Jurnal Ekonomi Dan Perbankan Syariah, 8(2), 88-101. https://doi.org/10.18326/muqtasid.v8i2.88-101
Yıldız, S. and Alp, S. (2014). Bir kümelenme örneği olarak Kars kaşar peyniri endüstri kümesi, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(1), 249-272. https://doi.org/10.17065/huiibf.08820
Yin, R. K. (2018). Case study research and applications: Design and methods. Sage Publications.
Yurttadur, M. and Demirbaş, H. (2017). Türkiye'de Bulunan Katılım Bankaları ve Özel Sermayeli Mevduat Bankalarının Finansal Performanslarının Karşılaştırılması. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 89-117. https://doi.org/10.17336/igusbd.326621
Zaher, T. S. and Kabir Hassan, M. (2001). A comparative literature survey of Islamic finance and banking. Financial Markets, Institutions and Instruments, 10(4), 155-199. https://doi.org/10.1111/1468-0416.00044
Парвони, М. (2024). The hıstory of the orıgın of Islamıc fınance and ıts role ın the country's economy, Nordic Studies in Academic Research, 3(3).
Internet Resources
www.turkpatent.gov.tr/arastirma-yap
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
