Türkiye’de Kentleşme ve Göç Konulu Tezlerin Veri Bilimiyle Analizi (1979-2024)
DOI:
https://doi.org/10.63556/tisej.2025.1490Anahtar Kelimeler:
Göç- Kentleşme- Lisansüstü Tezler- Bibliyometrik Analiz- Veri BilimiÖzet
Göç, çeşitli toplumsal ve yapısal koşullarla şekillenen, çok boyutlu bir süreçtir. Türkiye’de bu olgu; sanayileşmeyle hız kazanan iç göç, 1960’lardan itibaren başlayan yurtdışına işçi göçü, 1990’larda artan zorunlu göç ve son yıllarda yoğunlaşan uluslararası göç biçimleriyle kentleri doğrudan etkilemektedir. Bu çalışma, Türkiye’de kentleşme ve göç konularında hazırlanmış 540 lisansüstü tezi; başlık, yıl, tür, üniversite, enstitü, ana bilim dalı, anahtar kelimeler ve özet bilgileri üzerinden inceleyerek bu alanın dönemsel, mekânsal ve tematik eğilimlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışmada kullanılan bibliyometrik analiz, doğal dil işleme, anahtar kelime eğilim analizi, mekânsal görselleştirme ve örtük konu modelleme yöntemleriyle desteklenmiştir. Bulgular, dönemsel olarak; iç göç, zorunlu göç ve toplumsal cinsiyet konularının erken dönemlerden itibaren sürekli olarak ele alınan temalar olduğunu göstermektedir. Suriyeliler konulu tezlerde bir dönem belirgin bir yoğunluk yaşanmış, ancak zamanla bu ilginin azaldığı görülmüştür. Mekânsal olarak; bazı şehirlerin tezlerde daha fazla yer alması, yalnızca niceliksel bir durumu değil, aynı zamanda bu kentlerin göç bağlamında taşıdığı özgün koşulları yansıtmaktadır. Tematik olarak ise; mevsimlik göç, sosyal uyum ve suç gibi konular görece az incelenmiş olsa da gelişime açık temalar olarak öne çıkmaktadır. Buna karşılık; afetler, iklim değişikliği ve teknolojik gelişmelerin göç üzerine etkileri gibi konuların tezlerde çok sınırlı düzeyde çalışıldığı ve belirgin temalara dönüşmediği görülmektedir.
Kaynaklar
Abadan Unat, N. (2002). Bitmeyen göç: Konuk işçilikten ulus-ötesi yurttaşlığa. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Abadan Unat, N. (2015). Türkiye’nin son elli yıllık emek göçü: Yorum, eleştiri, öngörü. M. Erdoğan & A. Kaya (Ed.), Türkiye’nin göç tarihi: 14. yüzyıldan 21. yüzyıla Türkiye’ye göçler (ss. 259–274). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Akşit, B. (1999). Cumhuriyet döneminde Türkiye köylerindeki dönüşümler. O. Baydar (Ed.), 75 yılda köylerden şehirlere (ss. 173–186). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Alwaheidi, D. (2024). Göçmenlerin kentsel mekanlar üzerindeki etkisi: İstanbul Taksim Meydanı örneği (Yüksek lisans tezi, Bahçeşehir Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü). İstanbul.
Arslan Akay, S. (2019). Türkiye’de yerel yönetimlerin Suriyeli göçmenlere yönelik uyguladığı sosyal yardım politikaları: Keçiören Belediyesi örneği (Yüksek lisans tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü). İstanbul.
Atılgan, B. (1986). Köyden kente göç ve önleme vasıtaları (Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). Ankara.
Bay, N. (1987). Şehirleşme olgusu açısından yurtdışına işçi göçü (Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). Ankara.
Bodur, F. N. (2019). Tersine göç: İstanbul’dan Giresun’a geri dönüşler (Yüksek lisans tezi, İstanbul Şehir Üniversitesi). İstanbul.
Çelik, G. (2016). İç göçle gelen hane halkının kentle bütünleşme süreci: Şanlıurfa örneği (Yüksek lisans tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). Kahramanmaraş.
Çölgeçen, G. (2019). Göç sürecinde (kırdan-kente) kadın emeğinin değişimi: Denizli ili örneği (Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). Denizli.
Düzköylü, A. (1995). Kırsal alandan kente göç ve gecekondu gençliğinin sorunları (İstanbul-Sultanbeyli gecekondu bölgesi) (Doktora tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). İstanbul.
Erdoğan, M. M. (2024). Suriyeliler barometresi 2023: Suriyelilerle uyum içinde yaşamın çerçevesi. MÜGAM & UNHCR.
Eski, Y. (2021). Ulus ötesi göçe katılan Antakyalı ailelerde kadınların göç deneyimi ve kendilik algısı (Yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi, Göç Enstitüsü). Gaziantep.
Gira, A. (2017). Siverek (Şanlıurfa) ilçesinde mevsimlik tarımsal iş gücü göçü ve sorunları (Yüksek lisans tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). Van.
Güçhan, G. (1991). Toplumsal değişme ve Türk sineması: Kente göç eden insanın Türk sinemasında değişen profili (Doktora tezi, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). Eskişehir.
Havlıoğlu, S. (2011). Göçebe mevsimlik tarım işçisi ergenlerde yaşam kalitesi düzeyi ve sorun davranışları sıklığı (Yüksek lisans tezi, Harran Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü). Şanlıurfa.
İddrisu, Z. (2017). İç göçün eğitim üzerindeki etkisi: Akra’da (Gana) başında yük taşıyan kadınlar örneği (Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü). Ankara.
İçduygu, A., & Sirkeci, İ. (1999a). Bir ülke, bir aile ve birçok göç: Cumhuriyet döneminde bir toplumsal dönüşüm örneği. O. Baydar (Ed.), 75 yılda köylerden şehirlere (ss. 269–276). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
İçduygu, A., & Sirkeci, İ. (1999b). Cumhuriyet dönemi Türkiye’sinde göç hareketleri. O. Baydar (Ed.), 75 yılda köylerden şehirlere (ss. 249–259). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
İçduygu, A., Erder, S. & Gençkaya, Ö. F. (2014). Türkiye’nin uluslararası göç politikaları, 1923-2023: Ulus-devlet oluşumundan ulus-ötesi dönüşümlere (MiReKoç Proje Raporları). Koç Üniversitesi Göç Araştırmaları Merkezi. İstanbul.
Kaygalak, S. (1999). Zaman ve mekân boyutuyla göç ve kentlileşme: Mersin-Demirtaş Mahallesi örneği (Yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). Mersin.
Kayrak, F. Ö. (2019). 1990–2000 yılları arasında zorunlu göçle İstanbul’a gelen Kürt kadınların istihdamı (Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). İstanbul.
Keleş, İ. (2021). Suriyeli göçmenlerin kentlerde yaşadıkları ekonomik, sosyal ve kültürel sorunların analizi: İzmit ve Gebze örneği (Yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). Kocaeli.
Keleş, R. (2014). 100 soruda Türkiye’de kentleşme, konut ve gecekondu. İstanbul: Cem Yayınevi.
Kemiksiz, N. (1989). Yurtdışına işçi göçü ve bu olgunun dönen işçilerin siyasal tutum ve davranışları üzerindeki etkisi (Doktora tezi, Ankara Üniversitesi). Ankara.
Kılıç, Y. (2019). Türkiye’de iç göçün kentleşme üzerine etkisi: Çerkezköy örneği (Yüksek lisans tezi, Yalova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). Yalova.
Kıratlı Aktaş, İ. (2019). İstanbul’daki Suriyeli savaş göçmenlerinin kentsel coğrafya üzerindeki dağılışı (Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi). İstanbul.
Kıray, M. (1999). Sosyo-ekonomik hayatın değişen düzeni: Dört köyün monografik karşılaştırılması. O. Baydar (Ed.), 75 yılda köylerden şehirlere (ss. 150–162). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Kocatürk, G. A. (2021). Türkiye’de kentleşme ve göç olgusuyla ilgili makalelerin dönemsel olarak incelenmesi. Kent ve Çevre Araştırmaları Dergisi, 3(1), 4–27.
Köymen, O. (1999). Cumhuriyet döneminde tarımsal yapı ve tarım politikaları. O. Baydar (Ed.), 75 yılda köylerden şehirlere (ss. 1–30). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Kurt, H. (2003). Türkiye’de kent-köy çelişkisi. Ankara: Siyasal Kitabevi.
Leydesdorff, L. (2001). The challenge of scientometrics: The development, measurement, and self-organization of scientific communications (2nd ed.). Universal Publishers.
Öz, A. (2019). Kentten-köye mevsimlik göçün tarım sektörüne sosyo-ekonomik etkileri: Konya ili Altınekin ilçesi örneği (Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü). Konya.
Özgen, Y. F. (2010). Türkiye’de göç ve kentleşmenin suç ve suçlulukla ilişkisi: İstanbul örneği (Yüksek lisans tezi, Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). Ankara.
Passas, I. (2024). Bibliometric analysis: The main steps. Encyclopedia, 4, 1014–1025.
Price, D. J. D. S. (1986). Little science, big science. New York: Columbia University Press.
Pustu, Y. (2020). XIX. yüzyıldan XX. yüzyıla Ankara’da göç ve iskan (1816–1918) (Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). Ankara.
Raan, A. F. J. (2004). Measuring science: Capita selecta of current main issues. In H. F. Moed, W. Glänzel, & S. U. Springer (Eds.), Handbook of quantitative science and technology research (pp. 19–50). Dordrecht: Springer.
Sağlam, S. (2016). 1923-1950 Yılları Arasında Türkiye’de Kent ve Kentleşme Olgusu.
Sarı, M. (2004). Mersin’de kentleşme, göç, bütünleşme ve kent yoksulluğu (Demirtaş Mahallesi örneği) (Yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi). Isparta.
Şanlı, T. (1988). İstanbul’un değişik bölgelerinde kırsal yörelerden göçenlerin sağlık ve hastalığa ilişkin bilgi ve davranışlarını etkileyen faktörler (Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü). İstanbul.
Şen, M. (2010). Türkiye’deki iç göç ve sosyo-ekonomik uyum süreci: İstanbul’daki Trabzonlular örneği (Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). Trabzon.
Şengül, H. T. (2009). Kentsel çelişki ve siyaset: Kapitalist kentleşme süreçlerinin eleştirisi (2. bs.). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
Şimdi, Ş. (2021). Mahalleye iletişimsel açıdan bakmak: Mersin ili Demirtaş Mahallesi sakinlerinin göçmenlere yönelik bakış açısı (Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). Adana.
Şimşek, D. (2019). Dışlık Köyü örneğinde kırsal göçün Alevi kadınlarının nesiller arası toplumsal cinsiyet rollerine etkilerinin analizi (Yüksek lisans tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). Ankara.
Tekin, M. K. (2023). Küresel iklim değişiminin göçler üzerine etkileri ve Türkiye’ye dair öngörüler (Doktora tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). Van.
Tekten Aksürmeli, Z. S. (2019). Suriye’den gerçekleşen göç sonrasında Gaziantep’te yerli ve göçmen yoksulluğu (Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). Gaziantep.
Tiryaki Yenilmez, D. (2023). Deprem ve göç ilişkisi üzerine bir değerlendirme. Akademik Düşünce Dergisi, 7, 39-52.
Topaloğlu, G. S. (2007). Suç oluşumuna kentleşme ve iç göçün etkilerinin analizi: Ankara örneği (Yüksek lisans tezi, Kara Harp Okulu Komutanlığı, Savunma Bilimleri Enstitüsü). Ankara.
TÜİK. (2021). Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları, 2020 (Yayın No: 37210). Türkiye İstatistik Kurumu.
Tüm, B. (2019). Kadın göçmenlerin yeni kent mekanları üzerinden ‘sınır’ algılarının değişimi: İstanbul kent pratikleri (Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). İstanbul.
Uçar, C. (2019). Antep’te Suriyeli kadınlar: Emek, zorunlu göç ve şiddet (Yüksek lisans tezi, Boğaziçi Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü). İstanbul.
UN-Habitat. (2022). World cities report 2022. Kenya: United Nations Human Settlements Programme.
White, M. J., & Lindstrom, D. P. (2005). Internal migration. In D. L. Poston Jr. & M. Micklin (Eds.), Handbook of population (ss. 311–346). Boston: Springer.
Yaşar, B. (2019). Göçün dini ve sosyal hayat üzerindeki etkisi (Suriye göçü - Harran Konteyner Kent örneği) (Yüksek lisans tezi, Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü). Şanlıurfa.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
