Sağlığın Büyüme Getirisi: Yatırımlar, Sonuçlar ve Türkiye’de Eşbütünleşik Kalkınma
DOI:
https://doi.org/10.63556/tisej.2025.1517Anahtar Kelimeler:
Ekonomik Büyüme- Sağlık Harcamaları- Yaşam Beklentisi- Bebek Ölüm Oranı- Eş Bütünleşme RegresyonuÖzet
Bu çalışma, 2000–2023 döneminde Türkiye’de sağlık sermayesi ile ekonomik büyüme arasındaki uzun dönemli ilişkiyi incelemektedir. Çalışmada, devletin sağlık harcamaları, yaşam beklentisi ve bebek ölüm oranlarını içeren sağlık göstergelerinin; fiziksel sermaye, iş gücü ve beşeri sermayeden oluşan geleneksel büyüme belirleyicileriyle etkileşime girerek GSYİH’yi nasıl etkilediğini analiz etmek amacıyla Tam Düzeltilmiş En Küçük Kareler (FMOLS) ve Kanonik Eşbütünleşme Regresyonu (CCR) yöntemleri uygulanmıştır. Elde edilen bulgular üç temel sonuca işaret etmektedir. Birincisi, sağlık yatırımları önemli ekonomik getiriler sağlamaktadır. Sağlık harcamalarında ve yaşam beklentisinde %1’lik artışlar sırasıyla %0,10 ve %0,14–0,19 oranlarında GSYİH büyümesiyle ilişkilidir. İkincisi, bebek ölüm oranındaki düşüşler özellikle güçlü büyüme etkileri göstermekte olup, çocuk sağlığına yönelik müdahalelerin ekonomik açıdan ne denli acil olduğunu teyit etmektedir. Üçüncüsü, geleneksel büyüme faktörleri önemini korumakta; sermaye birikimi (%0,23 esneklik) ve iş gücündeki genişleme (%0,57–0,62 esneklik) beşeri sermaye gelişimiyle birlikte büyümeye yön vermektedir. Bu bulgular, sağlık, eğitim ve ekonomi politikalarının bütünleşik biçimde tasarlanmasının gerekliliğine dikkat çekmektedir. Çalışma şu üç önceliği vurgulamaktadır: (1) çift yönlü verimlilik sağlayan maliyet etkin sağlık harcamaları, (2) bölgesel eşitsizlikleri giderecek adil sağlık hizmeti erişimi, (3) sağlık-büyüme bağlantılarını güçlendirecek beşeri sermaye gelişimi. Bu çalışma, sağlık yatırımlarının yalnızca sosyal harcama değil, sürdürülebilir kalkınmanın temel belirleyicilerinden biri olduğunu ortaya koyan ampirik kanıtlar sunmaktadır.
Kaynaklar
Acemoglu, D., & Johnson, S. (2007). Disease and development: The effect of life expectancy on economic growth. Journal of Political Economy, 115(6), 925-985. https://doi.org/10.1086/529000
Akıncı, M., & Tuncer, D. (2016). Türkiye’de sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: 2006:Q1-2016:Q2 dönemi. Sayıştay Dergisi, (102), 71–90.
Albayrak, N., & Öztürk, H. (2021). Türkiye’de sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: ARDL sınır testi yaklaşımı. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 7(2), 279–294.
Aran, M. A., & Özçelik, E. A. (2014). Turkey - Universal health coverage for inclusive and sustainable development: Country summary report. The World Bank. http://documents.worldbank.org/curated/en/883571468172768922
Aran, M. A., Aktakke, N., Gürol-Urgancı, I., & Atun, R. A. (2015). Maternal and child health in Turkey through the Health Transformation Program (2003–2008). Development Analytics Research Paper Series No. 1501. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2701839
Barro, R. J. (1996). Determinants of economic growth: A cross-country empirical study. National Bureau of Economic Research (NBER) Working Paper, No. 5698. https://doi.org/10.3386/w5698
Barro, R. J., & Sala-i-Martin, X. (2004). Economic growth (2nd ed.). MIT Press.
Bloom, D. E., Canning, D., & Sevilla, J. (2004). The effect of health on economic growth: A production function approach. World Development, 32(1), 1-13. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2003.07.002
Boyacıoğlu, E. Z., & Terzioğlu, M. (2022). Do health spending and economic growth matter in development? Evidence from Turkey. Journal of Research in Economics, Politics & Finance, 2022, 7(Special Issue): 19-32. DOI: https://doi.org/10.30784/epfad.1147618
Cutler, D. M., Deaton, A., & Lleras-Muney, A. (2006). The determinants of mortality. Journal of Economic Perspectives, 20(3), 97-120. https://doi.org/10.1257/jep.20.3.97
Cylus, J., Figueras, J., & Normand, C. (2022). Population ageing and health financing: A method for forecasting two sides of the same coin. Health Policy, 126(12), 1226–1232. https://doi.org/10.1016/j.healthpol.2022.10.004
Çınaroğlu, S. (2018). A location of Turkey among the European Union countries in terms of inclusive growth and health outcome indicators. Ekonomik Yaklaşım, 29(109): 81-106. DOI: 10.5455/ey.16702
Deaton, A. (2003). Health, inequality, and economic development. Journal of Economic Literature, 41(1), 113-158. https://doi.org/10.1257/002205103321544710
Directorate-General for Economic and Financial Affairs. (2017). The impact of demographic changes on economic growth in Europe. European Economy Discussion Papers, No. 063. The impact of demographic change in Europe - European Commission
Eryer, A. (2024). The relationship between health expenditures and renewable energy consumption in the Turkish economy. Black Sea Journal of Public and Social Science. 8(1), 28 - 34, https://doi.org/10.52704/bssocialscience.1561102
Esen, E., & Keçili, M. Ç. (2021). Economic growth and health expenditure analysis for Turkey: Evidence from time series. Journal of the Knowledge Economy, 13, 1–15. https://doi.org/10.1007/s13132-021-00789-8
Grossman, M. (1972). On the concept of health capital and the demand for health. Journal of Political Economy, 80(2), 223-255. https://doi.org/10.1086/259880
Kanberoğlu, Z., & Günsan, N. (2018). Relationship between sustainable development and health: The case of Turkey. International Journal of Contemporary Economics and Administrative Sciences, 8(2), 114–128.
Lucas, R. E. (1988). On the mechanics of economic development. Journal of Monetary Economics, 22(1), 3-42. https://doi.org/10.1016/0304-3932(88)90168-7
Mankiw, N. G., Romer, D., & Weil, D. N. (1992). A Contribution to the Empirics of Economic Growth. The Quarterly Journal of Economics, 107(2), 407-437. https://doi.org/10.2307/2118477
Mason, A. (2016). Demographic dividends, human capital, and saving. The Journal of the Economics of Ageing, 7, 14–25. https://doi.org/10.1016/j.jeoa.2016.02.004
OECD. (2021). Health at a glance 2021: OECD indicators. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/4dd50c09-en
Romer, P. M. (1990). Endogenous technological change. Journal of Political Economy, 98(5, Part 2), S71-S102. https://doi.org/10.1086/261725
Sağlık Bakanlığı. (2022). Türkiye sağlık istatistikleri yıllığı 2022. T.C. Sağlık Bakanlığı Yayınları.
Solow, R. M. (1956). A contribution to the theory of economic growth. The Quarterly Journal of Economics, 70(1), 65-94. https://doi.org/10.2307/1884513
Wei, H., & Hao, S. (2010). Dependency ratios and regional economic performance: Evidence from China. Journal of Asian Economics, 21(4), 374-387. https://doi.org/10.1016/j.asieco.2010.03.002
Weil, D. N. (2007). Accounting for the effect of health on economic growth. The Quarterly Journal of Economics, 122(3), 1265–1306. https://doi.org/10.1162/qjec.122.3.1265
Weil, D. N. (2014). Health and economic growth. In Aghion, P., & Durlauf, S. (Eds.), Handbook of Economic Growth (Vol. 2, pp. 623-682). Elsevier. https://doi.org/10.1016/B978-0-444-53540-5.00003-3
World Bank. (2022). World Development Indicators: Health expenditure and economic growth. World Bank Group. https://databank.worldbank.org/source/world-development-indicators
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
