BRICS-T Ekonomilerinde Enflasyon Dinamikleri ve Makroekonomik Belirleyiciler: Panel Nedensellik Analizi
DOI:
https://doi.org/10.63556/tisej.2025.1560Anahtar Kelimeler:
Enflasyon, BRICS-T Ülkeleri, GUW Testi, Emirmahmutoğlu-Köse Testi.Özet
Bu çalışmada, BRICS-T ülkeleri (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin, Güney Afrika ve Türkiye) ekonomilerinde enflasyon dinamikleri ve temel makroekonomik belirleyicileri ile olan ilişkileri ekonometrik yöntemlerle analiz edilmiştir. Çalışmada, enflasyon farklı teorik yaklaşımlar çerçevesinde ele alınarak, para arzı, bütçe açığı, faiz oranı, döviz kuru ve ödemeler dengesi gibi politika araçlarının enflasyon üzerindeki etkileri incelenmiştir. Bulgular, bu değişkenlerin enflasyon üzerinde önemli etkiler yarattığını ve ülkeler arasında heterojen yapılar sergilediğini ortaya koymuştur; uzun dönemli ilişkilerde bütçe açığı, M3 para arzı ve döviz kurunun enflasyon üzerinde pozitif, reel faiz oranının ise negatif etkileri olduğu, ödemeler dengesi ile enflasyon arasındaki ilişkinin çok yönlü bir dinamik sergilediği belirlenmiştir. Emirmahmutoğlu ve Köse (2011) panel nedensellik testi kullanılarak yapılan analizler, ülkeler arasında farklı nedensellik ilişkilerinin bulunduğunu, bazı ülkelerde enflasyonun reel faiz, döviz kuru ve bütçe açığı ile güçlü ilişkiler gösterdiğini, ancak para arzı ile enflasyon arasında karşılıklı bir nedensellik ilişkisi bulunmadığını ortaya koymuştur. Bu sonuçlar, BRICS-T ülkelerinde enflasyonun tek bir faktöre indirgenemeyeceğini ve politika yapıcıların enflasyonla mücadelede ülkesel farklılıkları göz önünde bulundurarak daha kapsamlı stratejiler geliştirmesi gerektiğini vurgulamakta ve bu ülkelerde enflasyonla mücadele politikalarının etkinliğine katkı sağlamayı hedeflemektedir.
Kaynaklar
Abasimi, I., Li, X., Salim, A., & Vorlak, L. (2018). The Dynamics of Inflation, Money Growth, Exchange Rates and Interest Rates in Ghana. Economic Research, 2(6), 21-32. https://doi.org/10.29226/TR1001.2018.39
Adu, G. & Marbuah, G. (2011). Determinants of Inflation in Ghana: An Empirical Investigation. South African Journal of Economics, 79(3), 251-269. https://doi.org/10.1111/j.1813-6982.2011.01273.x
Alev, N. (2019). Türkiye’de Enflasyonun Belirleyicileri: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı (2006: Q1-2018: Q2 Dönemi). Uluslararası Ekonomi İşletme ve Politika Dergisi, 3(1), 1-18. https://doi.org/10.29216/ueip.471966
Alev, N. ve Erdemli, M. (2019). Elektrik Enerjisi Tüketimi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Avrupa Birliği Ülkeleri ve Türkiye için Bir Analiz. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 6(15), 88-111.
Ali, I., Kumar, S. V., & Gusev, V. D. (2024). Determinants of Inflation in Pakistan: A Comprehensive Analysis of Macroeconomic Variables (1991–2022). Мир новой экономики, 18(3), 96-113. https://doi.org/10.26794/2220-6469-2022-18-3-96-113
Atgür, M. ve Altay, O. (2015). Enflasyon ve Nominal Faiz Oranı İlişkisi: Türkiye Örneği (2004-2013). Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 22 (2), 521-533. https://doi.org/10.18657/yecbu.78391
Altunöz, U. (2018). Investigating The Presence of Fisher Effect for The China Economy. Sosyoekonomi, 26(35), 27-40. https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.378725
Bozdağlı, E. ve Yılmaz, M. (2017). Türkiye’de Enflasyon ve Döviz Kuru İlişkisi: 1994-2014 Yılları Arası Bir İnceleme. BEÜ Akademik İzdüşüm Dergisi, 2(3), 1-20.
Breusch, T. S., & Pagan, A. R. (1980). The Lagrange Multiplier Test and its Application to Model Specification in Econometrics. Review of Economic Studies, 47, 239-254. https://doi.org/10.2307/2297111
Cheng, B. S. (1999). Beyond The Purchasing Power Parity: Testing for Cointegration and Causality Between Exchange Rates, Prices, and Interest Rates. Journal of International Money and Finance, 18(6), 911-924. https://doi.org/10.1016/S0261-5606(99)00035-2
Chaudhry, I. S., Ismail, R., Farooq, F., & Murtaza, G. (2015). Monetary Policy and its Inflationary Pressure in Pakistan. Pakistan Economic and Social Review, 53(2), 251-268.
Coşkun, A. E. (2022). BRICS-T Ekonomilerinin Makroekonomik Performanslarının Değerlendirilmesi: Entropi Tabanlı Waspas Yaklaşımı. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(45), 1320-1340. https://doi.org/10.46928/iticusbe.1134477
Çolak, Ö. F. ve Gökçe, A. (2021). Enflasyon Hedeflemesi Kuram ve Türkiye Uygulaması. Efil Yayınevi, 1. Baskı, Ankara.
Çevik, F. (2022). Gelişmekte Olan Ülkelerde Makroekonomik İstikrar Açısından Doğrudan Yabancı Yatırımların Önemi, Seyri (1990-2020) ve Salgının Beklenen Etkileri. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 23(1), 181-196. https://doi.org/10.31671/doujournal.949261
Doğru, B. ve Şentürk, S. (2015). Latin Amerika Ülkelerinde Bütçe Açığı ve Enflasyon Arasındaki Eş Bütünleşme İlişkisinin Analizi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (41), 89-109.
Emirmahmutoğlu, F. ve N. Köse (2011). Testing for Granger Causality in Heterogeneous Mixed Panels. Economic Modelling, 28, 870-876. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2010.10.018
Evren, S. ve Mucuk, M. (2019). Faiz ile Enflasyon Arasındaki İlişkinin Test Edilmesi: Türkiye Örneği 1980-2018. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 42(1), 180-187.
Friedman, M. (1977). Nobel Lecture: Inflation and Unemployment. Journal of Political Economy, 85(3), 451-472.
Fagbemi, F., & Ajibike, J. O. (2019). Nigerian Economic Performance: Exploring Dynamics of Exchange Rate, Inflation and Economic Output. International Journal of Social Sciences Perspectives, 5(2), 57-71. https://doi.org/10.33094/7.2017.2019.52.57.71
Fisher, I. (1930). The Theory of Interest as Determined by Impatience to Spend Income and Opportunity to Spend It. MacMillan Company: New York
Gengenbach, C., Urbain, J. P., & Westerlund, J. (2016). Error Correction Testing in Panels With Common Stochastic Trends. Journal of Applied Econometrics, 31(6), 982-1004. https://doi.org/10.1002/jae.2475
Girginer, N. ve Yenilmez, F. (2005). Türkiye’de Enflasyonun Ekonometrik Olarak İncelenmesi (1982-2002). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 101-116.
Göçmen, T. (2016). Causal Relationship Between Money and Inflation During A High Inflation Period: The case of Turkey. Journal of International Business and Economics, 4(2), 1-11. https://doi.org/10.15640/jibe.v4n2a1
Granger, C. W. J. (1969). Investigating Causal Relations by Econometric Models and Cross-Spectral Methods. Econometrica, 37(3), 424-438. https://doi.org/10.2307/1912791
Gür, B. (2021). Ticari Dışa Açıklık ve Enflasyon İlişkisi: BRICS-T Ülkeleri için Romer Hipotezinin Sınanması. International Journal of Applied Economic and Finance Studies, 6(1), 35-45.
Geyik, O., Demir, M. ve Erdoğdu, H. (2022). BRICS-T Ülkelerinde Faiz, Döviz Kuru ile Enflasyon İlişkisi: Panel Eşbütünleşme Analizi. Journal of Life Economics, 9(3), 109-127. https://doi.org/10.15637/jlecon.9.3.01
Hadri, K., & Kurozumi, E. (2012). A Simple Panel Stationarity Test in The Presence of Serial Correlation and A Common Factor. Economics Letters, 115(1), 31-34. https://doi.org/10.1016/j.econlet.2011.11.036
Hossain, T., & Islam, N. (2013). An Economic Analysis of The Determinants of Inflation in Bangladesh. The International Journal of Social Sciences, 11(1), 29-36.
Jusaj, Y. (2025). Inflation Dynamics: A Comprehensive Analysis of Key Determinants Using Panel Data. Journal of Risk Analysis and Crisis Response, 15(1), 34-45. https://doi.org/10.54560/jracr.v15i1.549
Kara, H. ve Sarıkaya, Ç. (2021). Enflasyon Dinamiklerindeki Değişim: Döviz Kuru Geçişkenliği Güçleniyor Mu? (No. 2121). Working Paper.
Mishkin, F. S. (1984). Are Real Interest Rates Equal Across Countries? An Empirical Investigation of International Parity Conditions. The Journal of Finance, 39(5), 1345-1357. https://doi.org/10.1111/j.1540-6261.1984.tb04911.x
Moser, G. G. (1995). The Main Determinants of Inflation in Nigeria. Staff Papers, 42(2), 270-289.
Nair, M. S. (2014). Inflation Dynamics in India: An Analysis. Munich Personal Repec Archive, Online At Https://Mpra.Ub.Uni-Muenchen.De/57110/ Mpra Paper No. 57110, Posted 05 Jul 2014 06:15 Utc, 1-18.
Oktayer, A. (2010). Türkiye’de Bütçe Açığı, Para Arzı ve Enflasyon İlişkisi. Maliye Dergisi, 158(1), 431-447.
Özmen, M. ve Koçak, F. (2012). Enflasyon, Bütçe Açığı ve Para Arzı İlişkisinin ARDL Yaklaşımı ile Tahmini: Türkiye Örneği. Çukurova Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 1-19.
Pehlivan, C., Han, A. ve Bingöl, N. (2020). G20 Ülkelerinde CO2 Emisyonu ve Enerji Tüketiminin Sosyal ve Ekonomik Değişkenler Üzerindeki Etkisi. Beykoz Akademi Dergisi, 8(1), 334-348. https://doi.org/10.14514/byk.m.26515393.2020.8/1.334-348
Pesaran, M. H. (2004). General Diagnostic Tests for Cross Section Dependence in Panels (Discussion Paper, No. 1240). https://doi.org/10.17863/CAM.5113
Pesaran, M. H., Ullah, A., & Yamagata, T. (2008). A Bias-Adjusted LM Test of Error Cross-Section Independence. The Econometrics Journal, 11(1), 105-127. https://doi.org/10.1111/j.1368-423X.2007.00227.x
Pesaran, M. H., & Yamagata, T. (2008). Testing Slope Homogeneity in Large Panels. Journal of Econometrics, 142, 50-93. https://doi.org/10.1016/j.jeconom.2007.05.010
Sargent, T. J., & Wallace, N. (1981). Some Unpleasant Monetarist Arithmetic. Federal Reserve Bank of Minneapolis Quarterly Review, 5(3), 1-17. https://doi.org/10.21034/qr.531
Saatçioğlu, C. (2005). Türkiye Ekonomisindeki Enflasyonist Sürecin İncelenmesine Yönelik Bir Uygulama. ODTÜ Gelişme Dergisi, 32(1), 155-184.
Swamy, P. A. V. B. (1970). Efficient Inference in A Random Coefficient Regression Model. Econornetrica, 38(2), 311-323. https://doi.org/10.2307/1913012
Şahin, D. (2018). D-8 Ülkelerinde Finansal Gelişme ve Ticari Açıklığın Çevresel Kalite Üzerine Etkisi: Panel Veri Analizi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(15), 48-67.
Telatar, E. (2000). Yeni Fiyat Belirleme Teorisi Çerçevesinde Döviz Kurunun Belirlenebilirlik Koşulları. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), 321-337.
Taşdöken, Ö. ve Kahyaoğlu, H. (2023). EURO Bölgesi Enflasyon Oranında Şokların Kalıcılığı Üzerine Bir İnceleme. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(3), 622-641. https://doi.org/10.17494/ogusbd.1290193
Toda, H. Y., & Yamamoto T. (1995). Statistical Inferences in Vector Autoregressions With Possibly Integrated Processes. Journal of Econometrics, 66, 225‐250. https://doi.org/10.1016/0304-4076(94)01616-8
Totonchi, J. (2011). Macroeconomic Theories of Inflation. In International Conference on Economics and Finance Research. 4(1), 459-462.
TCMB, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. (2025). Mevduat Faiz Oranları Mart 2025. Erişim Tarihi: 20 Mart 2025. https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket
Yenisu, E. (2019). Türkiye’de Enflasyonun Makroekonomik Belirleyicileri: Toda-Yamamoto Nedensellik Analizi. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 7(1), 43-58.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
