Türkiye’de Yaratıcı ve Kültürel Endüstrilerin Sosyo-Kurumsal Belirleyicileri: Florida’nın 3T Modeli Çerçevesinde Bir Analiz
DOI:
https://doi.org/10.63556/tisej.2025.1681Anahtar Kelimeler:
Yaratıcı ve Kültürel Endüstriler- 3T Modeli- Teknoloji- Panel Veri Analizi- Driscoll-Kraay ModeliÖzet
Bu çalışma, Türkiye’de yaratıcı ve kültürel endüstrilerin (YKE) istihdam kapasitesini belirleyen sosyo-kurumsal faktörleri Florida’nın (2002) ortaya koyduğu 3T modeli (teknoloji, yetenek, hoşgörü) çerçevesinde incelemektedir. Çalışmada, 2011–2023 dönemine ait 12 İBBS-1 bölgesini kapsayan dengeli panel veri seti kullanılmış ve sabit etkiler, rassal etkiler ile Driscoll–Kraay dayanıklı tahminciler uygulanmıştır. Ampirik bulgular, teknoloji bileşenini temsil eden hanehalkı internet kullanımı ile Ar-Ge harcamalarının hem istihdam hem de işyeri sayısı üzerinde anlamlı ve pozitif etkiler yarattığını göstermektedir. Yetenek faktörüne ilişkin sonuçlar, üniversite mezuniyet oranının yaratıcı sektörlerde istihdam ve girişim sayısını önemli ölçüde artırdığını, lise mezuniyet oranının ise anlamlı bir etkisinin bulunmadığını ortaya koymaktadır. Hoşgörü göstergesi olarak kullanılan sivil toplum kuruluşlarının yaygınlığı, her iki bağımlı değişken açısından da pozitif ve güçlü bir belirleyici olarak öne çıkmaktadır. Ayrıca COVID-19 pandemisi, sektörde istihdam üzerinde olumsuz etki yaratırken, işyeri sayıları üzerinde anlamlı bir değişime yol açmamıştır. Elde edilen sonuçlar, Türkiye’de yaratıcı ve kültürel endüstrilerin gelişiminin yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda dijitalleşme, yükseköğretim ve toplumsal kapsayıcılıkla bütünleşik politikalar gerektirdiğini göstermektedir. Bu bağlamda, dijital altyapının güçlendirilmesi, yükseköğretimde yaratıcı alanların desteklenmesi ve kapsayıcı kültürel politikaların geliştirilmesi Türkiye’nin küresel yaratıcı ekonomideki konumunu güçlendirmek açısından kritik öneme sahiptir.
Kaynaklar
Altın, K. Y. (2021). Kültürel Üretkenlik Bağlamında Yaratıcı Aktörler (Nevşehir ili örneği). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (71), 327–350.
Baltagi, B. H. (2008). Forecasting with panel data. Journal of Forecasting, 27(2), 153–173.
Barro, R. J. (1991). A cross-country study of growth, saving, and government. In B. D. Bernheim & J. B. Shoven (Eds.), National saving and economic performance (pp. 271–304). University of Chicago Press.
Benita, F. (2019). On the performance of creative industries: Evidence from Mexican metropolitan areas. Papers in Regional Science, 98(2), 825–843.
Boccella, N., & Salerno, I. (2016). Creative economy, cultural industries and local development. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 223, 291–296.
Boix, R., Capone, F., De Propris, L., Lazzeretti, L., & Sanchez, D. (2016). Comparing creative industries in Europe. European Urban and Regional Studies, 23(4), 935–940.
Cruz, S. C. S., & Teixeira, A. A. (2021). Spatial analysis of new firm formation in creative industries before and during the world economic crisis. The Annals of Regional Science, 67(2), 385–413.
DCMS. (2001). Creative industries mapping document 2001. Department for Culture, Media and Sport.
DCMS. (2017). DCMS sectors economic estimates 2017: Employment. https://www.gov.uk/government/statistics/dcms-sectors-economic-estimates-2017-employment
Doğrul, H. G., & Çelikkol, M. M. (2017). Türkiye’de yaratıcı sınıfın coğrafi durumunu etkileyen faktörler üzerine bir inceleme. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, (623), 35–50.
Doğrul, H. G., Çelikkol, M. M., & Murat, N. (2016). İllerin ekonomik gelişmişliği üzerinde yaratıcı sınıfın etkisi: Türkiye örneği. Business & Economics Research Journal, 7(4).
Domenech, R. B., Molina, B. D. M., & Köster, P. R. (2023). The impact of cultural and creative industries on the wealth of countries, regions and municipalities. In R. Comunian & B. D. Molina (Eds.), Rethinking culture and creativity in the digital transformation (pp. 170–190). Routledge.
Driscoll, J. C., & Kraay, A. C. (1998). Consistent covariance matrix estimation with spatially dependent panel data. Review of Economics and Statistics, 80(4), 549–560.
Fahmi, F. Z., Koster, S., & Van Dijk, J. (2016). The location of creative industries in a developing country: The case of Indonesia. Cities, 59, 66–79.
Florida, R. (2002). The rise of the creative class: And how it's transforming work, leisure, community, and everyday life. Basic Books.
Florida, R., & Adler, P. (2020). Creative class and the creative economy. Encyclopedia of Creativity (Third Edition).
Gaitanidis, L., & Avdikos, V. (2016). The effects of economic crisis on the creative and cultural industries (2008–2012): A regional analysis (EU–28) using location quotient. In 14th Conference of European Regional Science Association – Greek Section, June 24–25, 2016, Athens, Greece.
Grigorova, D. (2022). Creative economy and features of cultural factors measurement. Global Prosperity, 2(1), 69–79.
Hausman, J. A. (1978). Specification tests in econometrics. Econometrica, 46(6), 1251–1271.
Hoechle, D. (2007). Robust standard errors for panel regressions with cross-sectional dependence. The Stata Journal, 7(3), 281–312.
Howkins, J. (2001). The creative economy: How people make money from ideas. Allen Lane.
Hsiao, E. Y. (2014). Gastrointestinal issues in autism spectrum disorder. Harvard review of psychiatry, 22(2), 104-111.
Kargın Akkoç, G. (2024). Revisiting the Creative and Cultural Industries in Türkiye. Bulletin of Economic Theory and Analysis, 9(2), 559–582.
Kloudová, J., & Chwaszcz, O. (2012). The comparison of methods suitable for the analysis of the creative potential illustrated on the example of Slovakia. Creative and Knowledge Society, 2(1), 7.
Ko, K. W., & Mok, K. W. P. (2014). Clustering of cultural industries in Chinese cities: A spatial panel approach. Economics of Transition, 22(2), 365–395.
Lazzeretti, L. (Ed.). (2012). Creative industries and innovation in Europe (p. 328). Routledge.
Lazzeretti, L., Boix, R., & Capone, F. (2008). Do creative industries cluster? Mapping creative local production systems in Italy and Spain. Industry and Innovation, 15(5), 549–567.
Lazzeretti, L., Capone, F., & Innocenti, N. (2018). The rise of cultural and creative industries in creative economy research: A bibliometric analysis. In C. Henry & A. de Bruin (Eds.), Creative industries and entrepreneurship (pp. 13–34). Edward Elgar Publishing.
Lazzeretti, L., Capone, F., & Seçilmiş, E. (2014). Cultural and creative industries in Turkey: A benchmarking with Italy and Spain. In Regional Studies Association European Conference (Vol. 201).
Lazzeretti, L., Capone, F., & Seçilmiş, I. E. (2016). In search of a Mediterranean creativity: Cultural and creative industries in Italy, Spain and Turkey. European Planning Studies, 24(3), 568–588.
Liang, S., & Wang, Q. (2020). Cultural and creative industries and urban (re)development in China. Journal of Planning Literature, 35(1), 54–70.
Liu, Z., Xu, D., & Wang, X. (2025). Spatial agglomeration characteristics and impact factors of the cultural and creative industries in Harbin. ISPRS International Journal of Geo Information, 14(4), 158.
Luo, X., Gao, N., & Yuan, X. (2025). Locational drivers of China’s digital creative industries: Unveiling regional concentration and sectoral differences. Journal of Theoretical and Applied Electronic Commerce Research, 20(2), 123.
Maddah, L. S., & Arauzo Carod, J. M. (2025). Cultural and creative industries and employment growth in urban and rural Catalonia. Regional Studies, 59(1), 1 21. https://doi.org/10.1080/00343404.2025.2464091
Martinaityte, E., & Kregzdaite, R. (2015). The factors of creative industries development in nowadays stage. Economics & Sociology, 8(1), 55.
Mecocci, F. B., Maghssudipour, A., & Bellandi, M. (2022). The effect of cultural and creative production on human capital: Evidence from European regions. Papers in Regional Science, 101(6), 1263 1288.
Moore, I. (2014). Cultural and creative industries concept – A historical perspective. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 110, 738–746.
Mossig, I. (2011). Regional employment growth in the cultural and creative industries in Germany 2003–2008. European Planning Studies, 19(6), 967–990.
Namyślak, B., & Spallek, W. (2022). Spatial concentration of creative industries and location of creative clusters in Poland. GeoJournal, 87(6), 4837–4849.
Salvador, E., Navarrete, T., & Srakar, A. (2021). Cultural industries and the Covid-19 pandemic. Routledge.
Sánchez Serra, D. (2016). Determinants of the concentration of creative industries in Europe: A comparison between Spain, Italy, France, United Kingdom and Portugal (Doctoral dissertation). Universitat Autònoma de Barcelona.
Schumpeter, J. A. (1983). The theory of economic development: An inquiry into profits, capital, credit, interest, and the business cycle (Vol. 55). Transaction Publishers.
Sekeroglu, A., & Celik, K. T. (2025). Regional agglomeration index in the spatial location of creative industries: A case study in Türkiye. International Planning Studies, 30(3), 273–291.
Solow, R. M. (1957). Technical change and the aggregate production function. The Review of Economics and Statistics, 39(3), 312–320.
Subagja, I. K. (2017). Creative industry competitiveness in Indonesia (study on creative industry map). In Proceedings of International Conference of Graduate School on Sustainability (Vol. 1, No. 1).
United Nations. (2024). Creative economy outlook 2024. United Nations.
Wooldridge, J. M. (2010). Econometric analysis of cross section and panel data (2nd ed.). MIT Press.
Yum, S. (2020). How can we measure the magnitude of creative cities? A new creativity index: 3Ci. Creativity Research Journal, 32(2), 174–183.
Zhang, J., & Kloudova, J. (2009). Study on creative index in China: A modified Florida’s 3Ts model. Current Issues of Business and Law, 3, 104–117.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
