AHMET MİTHAT EFENDİ VE İSMAİL GASPIRALI’NIN ESERLERİNDE AVRUPALI KADINLAR

Özet

Bu çalışmada Ahmet Mithat Efendi (1844-1912) ve İsmail Gaspıralı’nın (1851-1914) bazı eserlerindeki Avrupalı kadın karakterler üzerinde odaklanarak, Tanzimat sonrası edebiyatı söz konusu olduğunda birkaç eserden yola çıkılarak geliştirilen ve bütün dönemi kapsamayı amaçlayan genellemelerin, eseri anlamak ve açıklamak noktasında yetersiz kaldığı; Tanzimat sonrası dönemde fikir alanında olduğu gibi edebiyat alanında da bir çoğulluğun olduğu ve dönem hakkında tek ve bütünlüklü bir yargıya ulaşmanın olanaklı olmadığı ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Çalışmada Ahmet Mithat Efendi’nin Acâyib-i Âlem (1881-82) romanı ile İsmail Gaspıralı’nın “Frengistan Mektupları” (1887) ve “Sudan Mektupları” (1889) başlıklı anlatılarındaki Avrupalı kadın karakterler üzerinde durulmuştur.
Çalışmada bu romanlardaki Avrupalı kadınların, Doğulu erkek için Avrupa’ya ve pozitif bilimlere açılan birer kapı durumunda oldukları, bilgi sahibi olmaları bakımından Doğulu Müslüman erkeğe rehberlik edip onu bilgilendiren ve bu yolla onun üzerinde denetim kuran etken karakterler olarak kurgulandıkları ve cinsler arası geleneksel hiyerarşiyi tersine çevirdikleri gösterilmiştir.