TÜRKİYE’DE KAYITLI EKONOMİ İLE KAYIT DIŞI İSTİHDAM ORANI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN SEKTÖRLER İTİBARİYLE İNCELENMESİ

Özet

Ekonomik büyümeyi açıklayıcı faktörlerin tespiti konusunda pek çok ampirik çalışma bulunmaktadır. 1970’lerden itibaren kayıt dışı ekonomi üzerindeki ilgi artmaya başlamış ve kayıt dışı ekonominin kayıtlı ekonomi üzerindeki etkilerinin araştırılmasına yönelinmiştir. Kayıt dışı ekonominin ve buna bağlı olarak kayıt dışı istihdamın kayıtlı ekonomi üzerinde olumsuz ve olumlu etkileri olduğu ileri sürülmektedir. Bu bağlamda bu çalışmada Türkiye ekonomisindeki toplam ekonomik faaliyetler, tarım sektörü, hizmetler sektörü ve sanayi sektörü için optimal bir kayıt dışı istihdam oranın var olup olmadığı ve varsa bu oranın tahmin edilmesi amaçlanmaktadır. Analizler 2009-2020 yıllarını ve İBBS 2 düzeyini kapsayan bir panel veri seti kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Türkiye için optimal kayıt dışı istihdam oranın belirlenebilmesi için ters U formunun geçerli olup olmadığı, literatürdeki diğer çalışmalardan olarak hem sektörel hem de bölgesel farklılar dikkate alınarak araştırmaya konu olan ekonomik faaliyet alanları için dört ayrı dinamik panel veri modeli kullanılarak araştırılmıştır. Modellerin tahmininde Arrellona ve Bond (1991) tahmin yöntemi kullanılmıştır. Elde edilen bulgular toplam ekonomik faaliyetler ile sanayi sektörü için ters U formunun geçerli olduğunu göstermektedir. Ancak kayıt dışı istihdam ile tarım sektörü arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Bununla beraber hizmetler sektörü ile doğrusal bir ilişki içinde olduğu tespit edilmiştir. Optimum kayıt dışı istihdam oranları toplam ekonomik faaliyetler için %66,21 ve sanayi sektörü için %66,46 olarak tahmin edilmiştir.