İNSANİ GELİŞMİŞLİK ENDEKSİ VE İSTİHDAM ORANI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİNDE ARDL SINIR TESTİ YAKLAŞIMI: 1991-2021 TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Özet

Gelir dağılımındaki dengesizlik, yoksulluk ve işsizlik gibi ekonomik sorunlar ekonomik büyümenin merkezinde insanın olması görüşünü güçlendirmiştir. İktisadi gelişmişliğin odağına insanın yerleşmesi ile birlikte gelişmişlik için gelir dağılımı, sağlık, işsizlik, yoksulluk ve eğitim gibi konular oldukça önemli hale gelmiştir. En basit şekilde insanların refah düzeylerinin ve buna bağlı olarak yaşam kalitelerinin artırılması olarak ifade edilen insani gelişimin bir göstergesi olarak Birleşmiş Milletler tarafından hazırlanan ve Kalkınma Raporlarında açıklanan insani gelişmişlik endeksi kullanılmaktadır. Bu çalışmada Türkiye’nin 1991-2021 yılları için insani gelişmişlik endeksi ve istihdam oranı arasındaki ilişkiyi incelemek amaçlanmaktadır. Bu kapsamda gelişmişliğin merkezine insanı koyan insani gelişmişlik endeksi ile istihdam oranı arasındaki ilişki Türkiye için ilk defa incelenmiş ve sonuçlar tartışılmıştır. Yıllık verilerin kullanıldığı çalışmada insani gelişmişlik endeksi ve istihdam oranı arasındaki ilişki ARDL sınır testi yaklaşımı ile açıklanmıştır. Yapılan analiz sonucunda uzun dönemde istihdam oranında meydana gelecek 1 birimlik artışın insani gelişmişlik endeksi üzerinde yaklaşık 0.2 birimlik bir artışa neden olacağı tespit edilmiştir. İnsani gelişmişlik endeksi ile istihdam oranı arasında kısa dönemli bir ilişki bulunamamış fakat kısa dönemde meydana gelen sapmaların uzun dönemde dengeye ulaştığı ortaya konulmuştur. Ayrıca bu iki gösterge arasında nedensellik ilişkileri de incelenmiş ve istihdam oranından insani gelişmişlik endeksine doğru istatistiksel olarak anlamlı tek yönlü bir ilişki bulunmuştur. Çalışmanın Türkiye için ilk defa yapılmış olması ve elde edilen sonuçlar çalışmanın önemini ortaya koymaktadır.