Kooperatiflerde Muhasebe Denetimine Yönelik Bir Değerlendirme
DOI:
https://doi.org/10.63556/tisej.2025.1506Anahtar Kelimeler:
Kooperatif- Denetim- Dış denetim- Sınırlı Bağımsız Denetim Standardı- Kamu Gözetim KurumuÖzet
Kooperatifler, genellikle küçük ve mikro işletme ölçeğinde, en az 7 gerçek veya tüzel kişinin ortak amaç uğrunda birleştikleri, kâr amacı gütmeyen kuruluşlardır. Amaçları ortak olan üyelerden aldığı güçle çalışan ve topluluklarına hizmet eden yapılar olması sebebiyle kooperatifler, genellikle yerel ekonomilerin ve toplumların güçlenmesine katkı sağlamaktadırlar. Ancak her kurumda olduğu gibi kooperatiflerin de faaliyetlerinde sorumlu davranması, tabii olduğu düzenlemelere uyması, paydaşlarına değer yaratması beklenmektedir. Bu bakımdan diğer işletmeler gibi denetim altında tutulmaları gereklidir.
Kooperatif denetiminde 2022 yılına kadar içeriden denetim anlayışı geçerli idi. Ancak 1 Şubat 2022 tarihinde yayımlanan “Kooperatif ve Üst Kuruluşlarının Denetimine Dair Yönetmelik” ile belirli şartları taşıyan kooperatiflere dış denetim zorunluluğu getirilmiştir. Bu bağlamda kooperatiflerin muhasebe denetimi, onların finansal tablolarının sınırlı denetimi şeklinde düzenlenmiş, sınırlı güvence denetimi ile bu ihtiyacın karşılanması öngörülmüştür. Sınırlı bağımsız denetim, bağımsız denetimde olduğu gibi makul güvence vermemektedir. Buradaki tezat, ulaşılmak istenen hedef ile tercih edilen denetimin şeklinden doğmaktadır.
Çalışmanın amacı, Türkiye’de kooperatiflerin denetimi ile ilgili uygulamaların incelenmesi, konu hakkında gelinen noktanın değerlendirilmesinin ötesinde kooperatifçilik müessesinin güçlenmesinin anahtar belirleyicilerinden biri olarak görülmesi gereken denetim mekanizmasına dair öneriler sunmaktır. Bu amaçla kooperatiflerin denetimi kooperatiflere ilişkin olarak düzenlenen kanun, yönetmelik, Sınırlı Bağımsız Denetim Standardı (SBDS) 2400 çerçevesinde değerlendirmeler yapılmakta; Türkiye’de kooperatiflerin denetimi safahatı ile ele alınmaktadır.
Kaynaklar
Akbıyık, S. (2005). Vergi Uygulamaları Yönüyle; Denetim ve Raporlama. Ankara: Ekin Kitapevi.
Atabay, E. ve Dinç, E. (2019). Türkiye Denetim Standartlarında Adı Geçen Denetim Türlerinin Genel Yapı Açısından Karşılaştırılması, Muhasebe ve Denetime Bakış, 57, 19-36.
Aydoğan, G. (2021). Anonim Şirketlerde Kamuyu Aydınlatma Belgelerinden Doğan Hukuki Sorumluluk, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara.
Bağımsız Denetim Yönetmeliği, https://www.kgk.gov.tr/portalv2uploads/files/duyurular/v2/mevzuat/bdy/guncel%20bdy.pdf
Bozkurt, N. (2012). Muhasebe Denetimi. 6. Baskı, İstanbul: Alfa Yayınları.
Committee on Basic Auditing Concepts, A Statetment of Basic Auditing Concepts (Sarasota, Fla.:AAA,1973).
Çavuş, A. (2024). https://abdullahcavus.com.tr/kooperatiflerde-denetim-yollari-nelerdir/ (Erişim tarihi: 07.01.2025)
Demirkan, U. (1977). Kamusal Mali Denetim, Maliye Bakanlığı Tetkik Kurulu Neşriyatı, No:172
Ertugay, E. (2024) Kooperatiflerde Dış Denetim, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 59(1), 437-454.
Fajardo, G., Fici, A., Henrÿ H., Hiez D., Meira, D., Münkner, H.H. & Snaith, I. (2017). Principles of European Cooperative Law, United Kingdom: Intersentia Ltd.
gmka.gov.tr (2012). Türkiye Kooperatifçilik Stratejisi ve Eylem Planı 2012-2016. Ankara: Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü. https://www.gmka.gov.tr/dokumanlar/yayinlar/2012-2016_Turkiye-Kooperatifcilik-Stratejisi-ve-Eylem-Plani.pdf (Erişim tarihi: 20.01.2025)
Gürkan, S. (2019). Türkiye’deki Kooperatiflerde Kurumsal Yönetişim İlkelerinin Uygulanabilirliği. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi. 8(16). 157–167.
Haftacı, V. (2011). Muhasebe Denetimi. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
https://ticaret.gov.tr/kooperatifcilik/sikca-sorulan-sorular/denetim-islemleri(Erişim tarihi: 10.01.2025)
https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1961-anayasasi/ (Erişim tarihi: 11.01.2025)
https://esnafkoop.ticaret.gov.tr/data/670cc06f13b876dc68d93013/Kooperatif%20Bu%CC%88lteni%20Ocak%202025_v2.pdf (Erişim tarihi: 04.01.2025)
https://ticaret.gov.tr/kooperatifcilik/kooperatifler-hakkinda-bilgiler/tarihce#_ftnref6 ( Erişim tarihi: 19.02.2024)
Kardeş Selimoğlu, S., Özbirecikli, M., Uzay, Ş., Kurt, G., Alagöz, A. ve Yanık, S. (2011). Muhasebe Denetimi. Yenilenmiş 3. Baskı. Ankara: Gazi Kitabevi.
Kepekçi, C. (2000). Bağımsız Denetim, Ankara: Siyasal Kitabevi.
Kooperatifler Kanunu, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.1163.pdf (Erişim tarihi: 23.03.2024)
Kooperatif ve Üst Kuruluşlarının Denetimine Dair Yönetmelik, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/02/20220201-1.htm (Erişim tarihi: 25.03.2024)
Kooperatif ve Üst Kuruluşlarının Dış Denetiminde Sınırlı Bağımsız Denetim Standardının (2400) Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar, https://ticaret.gov.tr/kooperatifcilik/mevzuat/kooperatif-ve-ust-kuruluslari-usul-ve-esaslar (Erişim tarihi: 25.03.2024)
Kovancılar, F. E. (2024). Kooperatiflerde Denetim Sistemi ve Dinamikleri. (Yüksek Lisans Tezi). Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
Mülayim, Z. G. (1992). Kooperatifçilik, 1. Baskı. Ankara: Yetkin Yayınları.
Özdemir, N. (1981). Kooperatifçilik, Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayın No:163, Ankara
Pınar, H. (2014). Kooperatif Yöneticilerinin Görevden Alınması ve Kooperatiflerde Denetim Sorunu, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 18 (2). 139-174.
Resmi Gazete, 31737. https://izmir.ticaret.gov.tr/haberler/kooperatiflere-iliskin-yayimlanan-yonetmelikler (Erişim tarihi: 25.03.2024)
Samsun, N. (2003). Hesap Verebilirlik ve İyi Yönetişim, İyi Yönetişimin Temel Unsurları. T.C Maliye Bakanlığı Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı Yayınları. Ankara: Ayrıntı Basımevi.
Satıcı Toprak, Ö. (2022). Kooperatiflerde İç ve Dış Denetime Yönelik Düzenlemeler. Kooperatif Postası, Karınca. 88 (1021). 5-8.
Sınırlı Bağımsız Denetim Standardı 2400, https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/SBDS/SBDSyeni11092019/SBDS_2400.pdf (Erişim tarihi: 30.03.2024)
Sermaye Piyasası Kurulu, X, No: 22. https://spk.gov.tr/data/635b6d211b41c62c78189ce9/Ba%C4%9F%C4%B1ms%C4%B1z%20Denetim%20Teblig%20(2).pdf (Erişim tarihi: 30.03.2024)
Ticaret Bakanlığı Stratejik Planı, 2019-2023 https://ticaret.gov.tr/data/51d557c6487c8e0f30a44f53/TICARET_BAKANLIGI_014_STRATEJIK_PLAN_05.11.19_OK.pdf (Erişim tarihi: 19.04.2024)
Toroslu, V. (2012). Yeni Türk Ticaret kanunu Kapsamında Finansal Tablolar Denetimi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
