Türkiye’de Bölgesel ve Demografik Dinamikler Çerçevesinde Uzun Süreli ve Genç İşsizlikte Histeri Etkisinin Ampirik Analizi
DOI:
https://doi.org/10.63556/tisej.2025.1472Anahtar Kelimeler:
Düzey 2 Bölgeleri- Genç İşsizlik- Uzun Süreli İşsizlik- İşsizlik Histerisi- TürkiyeÖzet
İşsizlik yalnızca istatistiksel bir gösterge değil, özellikle kırılgan toplumsal gruplar arasında kalıcılık eğilimi gösteren çok boyutlu bir sorundur. Bu bağlamda, iş gücü piyasasında meydana gelen şokların geçici mi yoksa kalıcı mı etkiler yarattığının belirlenmesi, etkili istihdam politikalarının şekillendirilmesi açısından kritik öneme sahiptir.
Bu çalışma, Türkiye’de 2006–2023 yılları arasında uzun dönemli ve genç işsizlik oranlarında histerezis etkisinin varlığını araştırmaktadır. Veri seti, Türkiye’nin 26 Düzey-2 bölgesine ait toplam, kadın ve erkek işsizlik oranlarını kapsamaktadır. Yöntemsel olarak, yapısal kırılmalara ve panel veri yapısına duyarlı birim kök testleri kullanıılan çalışmada; panel düzeyinde CADF (Cross-sectionally Augmented Dickey-Fuller) ve Fourier Panel KPSS (FPKPSS) testleri, zaman serisi düzeyinde ise Fourier KPSS (FKPSS) testi uygulanmıştır.Elde edilen sonuçlar, tüm serilerde durağanlık varsayımının reddedildiğini ve işsizlikte histerezis etkisinin varlığını doğrulamaktadır. Bu etkinin özellikle genç ve kadın işsizlik oranlarında daha belirgin olduğu görülmektedir. Ayrıca TR31, TR32, TR61, TR71, TR82, TRA1, TRA2, TRB1, TRC2 ve TRC3 gibi bazı bölgeler kalıcı şoklara karşı daha yüksek bir duyarlılık sergilemektedir. Bu bulgular, bölgesel farklılıkları gözeten ve kapsayıcı istihdam politikalarına duyulan ihtiyacı ortaya koymaktadır.
Kaynaklar
Acar, M. S., & Soydal, H. (2024). Türkiye’de Cinsiyete Dayalı İşsizlik Histerisinin Sınanması, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (54), 300-311. https://doi.org/10.52642/susbed.1469309
Akcan, A. T. (2019). Türkiye’de Gençlerin İşsizlik Histerisi, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 31-47.
Alpağut, S. (2024). Fourier Fonksiyonları ile Avrupa Ülkeleri ve Türkiye'de İşsizlik Histeresisinin Geçerliliği, Alanya Akademik Bakış Dergisi, 8(3), 780-790. https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.1463030
Atamer, M. A., Uçar, M., & Ülger, M. (2023). Türkiye Ekonomisinde İşsizlik Histerisi Hipotezinin Geçerliliğinin Analizi: 1988-2020 Dönemi, Ekonomi Politika Ve Finans Araştırmaları Dergisi, 8(2), 283-304. https://doi.org/10.30784/epfad.1231956
Azazi, H. (2022). Türkiye’de Cinsiyete Dayalı İşsizlik Histerisinin Analizi, Business & Management Studies: An International Journal, 10(3), 858-865. https://doi.org/10.15295/bmij.v10i3.2076
Azazi, H., ve Ateş, S. (2022). Türkiye İçin Genel İşsizlik ve Genç İşsizlik Histerisinin Karşılaştırmalı Bir Analizi, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 17(1), 27-36.
Ball, L. (1999). Aggregate Demand and Long-run Unemployment, Brookings Papers on Economic Activity, 1999(2), 189–251. https://doi.org/10.2307/2534680
Ball, L. (2014). Long-term Damage From the Great Recession in OECD Countries, European Journal of Economics and Economic Policies: Intervention, 11(2), 149–160. https://doi.org/10.4337/ejeep.2014.02.02
Barro, R. J., ve Sala-i-Martin, X. (1992). Convergence. Journal of Political Economy, 100(2), 223–251. Retrieved from http://www.jstor.org/stable/2138606
Bayat, T. Kayhan, S. ve Koçyiğit, A. (2013). Türkiye'de İşsizliğin Asimetrik Performansının Rejim Modeliyle İncelenmesi, İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 4 (2), 79-90.
Becker, R., Enders, W. & Lee, J, (2006). A stationarity Test in the Presence of an Unknown Number of Smooth Breaks, Journal of Time Series Analysis, 27(3), 381-409.
Bell, D. N. F., & Blanchflower, D. G. (2011). Young People and the Great Recession, Oxford Review of Economic Policy, 27(2), 241–267. https://doi.org/10.1093/oxrep/grr011
Belliler, İ. S., & Demiralp, A. (2022). Türkiye’de İşsizlik Histerisi: Doğrusal Olmayan Birim Kök Testinden Kanıtlar, Pearson Sosyal Bilimler Dergisi, 7(22), 167-178. https://doi.org/10.46872/pearson.402
Bianchi, M., & Zoega, G. (1998). Unemployment Persistence: Does the Size of the Shock Matter? Journal of Applied Econometrics, 13(3), 283–304. doi:10.1002/(sici)1099-1255(199805/06)13:3<283::aid-jae469>3.0.co;2-s
Blanchard, O. J., & Summers, L. H. (1986). Hysteresis and the European Unemployment Problem, NBER Macroeconomics Annual, 1, 15–78. https://doi.org/10.3386/w1950
Blanchard, O., & Wolfers, J. (2000). The Role of Shocks and Institutions in the Rise of European Unemployment: The Aggregate Evidence, The Economic Journal, 110(462), C1–C33. https://doi.org/10.1111/1468-0297.00518
Breusch, TS, & Pagan, AR (1980). Lagrange Çarpanı Testi ve Ekonometride Model Belirtimine Uygulamaları, Ekonomi Çalışmaları Dergisi, 47, 239-253.
https://doi.org/10.2307/2297111
Camarero, M., Carrion-i-Silvestre, J. L., & Tamarit, C. (2006). Testing for Hysteresis in Unemployment in OECD Countries: New Evidence Using Stationarity Panel Tests With Breaks, Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 68(2), 167-182. doi:10.1111/j.1468-0084.2006.00157.x
Cheratian, I., Goltabar, S., & Gil-Alaña, L. A. (2021). The Dynamics of Unemployment by Territory, Gender, and Age Groups in Iran. SSRN Working Paper. Retrieved from https://ssrn.com/abstract=3799447
Çağlayan Akay, E., ve Bülbül, H., (2021). 1923’den Günümüze İşsizlik Histerisinin Geçerliliğinin Analizi, İçinde: Nilgün Çil (Ed.), Ekonometride Güncel Yöntemler ve Uygulamalar (s.1-18), İstanbul: Istanbul University Press.
Christopoulos, D. K., & León‐Ledesma, M. A. (2007). Unemployment Hysteresis in EU Countries: What do We Really Know About it? Journal of Economic Studies, 34(2), 80–89. https://doi.org/10.1108/01443580710745353
Çiçen, Y. B. (2020). Türkiye’de Krizin İşsizlik Üzerinde Kalıcı Etkisi: Global Kriz Dönemi, İnsan Ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(2), 1936-1956. https://doi.org/10.15869/itobiad.678064
Coşkun, N. (2021). Genç Nüfusta İşsizlik Histerisinin Sınanması: Türkiye Örneği, Bulletin of Economic Theory and Analysis, 6(1), 97-112. https://doi.org/10.25229/beta.892482
Daştan, M. (2024). Türkiye’de Yaş ve Cinsiyete Göre Ayrıştırılmış İşsizlik Oranlarında Histeri Etkisinin Test Edilmesi: Yeni Nesil Otoregresif Sinir Ağları Birim Kök Testinden Kanıtlar, Akdeniz İİBF Dergisi, 24(1), 27-38. https://doi.org/10.25294/auiibfd.1422541
Dursun, G. (2017). Unemployment Hysteresis in Central and Eastern European Countries: Further Evidence From Fourier Unit Root Test, Rome Proceedings Econ-World2017 Rome. Retrieved from https://rome2017.econworld.org/papers/Dursun_Unemployment.pdf
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD), (2019). OECD Employment Outlook 2019: The Future of Work, OECD Publishing, Paris. Retrieved from https://doi.org/10.1787/9ee00155-en
Ertürkmen, G. (2024). Eski Hükümlüler ve Engelli Bireylerde İşsizlik Histerisinin Geçerliliğinin Test Edilmesi: Geleneksel ve Fourier Fonksiyonlarına Dayalı Birim Kök Testleri Yaklaşımı, JOEEP: Journal of Emerging Economies and Policy, 9(2), 107-117.
Eurostat. (2025a). Long-term unemployment (12 months and more) by sex, age, educational attainment level and NUTS 2 region (%) [Long-term unemployment (12 months and more) by sex, age, educational attainment level and NUTS 2 region (%)]. Retrieved from https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/lfst_r_lfu2ltu/default/table?lang=en
Eurostat. (2025b). Youth employment rate by sex, age and educational attainment level [Youth unemployment rate by sex, age and NUTS 2 region]. Retrieved from https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/yth_empl_110/default/table?lang=en&category=chldyth.yth.yth_empl
Friedman, M. (1968). The Role of Monetary Policy, American Economic Review, 58(1), 1-17.
García-Cintado, A., Romero-Ávila, D., & Usabiaga, C. (2015). Can the Hysteresis Hypothesis in Spanish Regional Unemployment be Beaten? New Evidence From Unit Root Tests With Breaks, Economic Modelling, 47, 244–252. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2015.02.035
International Labour Organization (ILO). (2020). Global Employment Trends for Youth 2020: Technology and the Future of Jobs, International Labour Office. Retrieved from https://www.ilo.org/global/publications/books/WCMS_737648/lang--en/index.htm
Kanalıcı Akay, H., Nargeleçekenler, M., & Yılmaz, F. (2011). Hysteresis in Unemployment: Evidence From 23 OECD Countries. Ekonomický časopis, 59(5), 488-505.
Karataş, A. R. (2024). Türkiye’de Farkli Boyutlariyla İşsizlik Histerisinin Geleneksel Ve Fourier Testlerle Analizi, Dicle Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(27), 453-473. https://doi.org/10.53092/duiibfd.1406080
Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı (KUZKA). (2013). TR82 Düzey 2 Bölgesi 2014-2023 Bölge Planı. Kastamonu: Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı. ISBN: 978-605-9635-03-5.
Layard, R., Nickell, S., & Jackman, R. (1991). Unemployment: Macroeconomic Performance and the Labour Market. Oxford University Press.
Lindbeck, A., & Snower, D. J. (2002). The Insider-Outsider Theory: A Survey, IZA Discussion Paper Series, No. 534, Retrieved from http://hdl.handle.net/10419/2860
Marjanovic, G. & Mihajlovic, V. (2014). Analysis of Hysteresis in Unemployment Rates With Structural Breaks:The Case of Selected European Countries, Engineering Economics, 25(4), 378-386.
Munir, Q., Kok, S. C., & Mansur, K. (2019). External Shocks, Structural Breaks and Unemployment Hysteresis in Selected Asian Countries. The Singapore Economic Review, 64(3), 575–600. https://doi.org/10.1142/S0217590816500259
Nazlioglu, Ş.,ve Karul, C. (2017). A Panel Stationarity Test With Gradual Structural Shifts: Re-investigate the International Commodity Price Shocks. Economic Modelling, 61, 181-192. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2016.12.003
Nickell, S., Jones, P., & Quintini, G. (2002). A Picture Of Job Insecurity Facing British Men, The Economic Journal, 112: 1-27. https://doi.org/10.1111/1468-0297.0j671
Obradović, S., Ristić, L., & Lojanica, N. (2018). Are Unemployment Rates Stationary for SEE10 Countries? Evidence From Linear and Nonlinear Dynamics. Zbornik radova Ekonomskog fakulteta u Rijeci: časopis za ekonomsku teoriju i praksu, 36(2), 559–583. https://doi.org/10.18045/zbefri.2018.2.559
Özen Atabey, A. (2023). E7 Ülkelerinde İşsizlik Histerisi: Doğrusal, Doğrusal Olmayan ve Fourier Birim Kök Testlerinden Kanıtlar, Paradigma: İktisadi ve İdari Araştırmalar Dergisi, 12(Özel Sayı), 27-41.
Özen Atabey A. (2024). Türkiye’de Farklı Gruplar Itibarıyla Işsizlikte Histeri Etkisinin Analizi: Çoklu Yapısal Kırılmalı Ve Fourier Birim Kök Testlerinden Kanıtlar, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 76-88.
Özkan, Y. ve Altınsoy, A. (2015). İşsizlik Ve Istihdama Histeri Etkisi (Türkiye 1988-2014), Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 16. Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Kongresi Özel Sayısı, 3, 123-130.
Özturk, M. (2020). Türkiye’de İşsizlik Histerisi Hipotezinin Geçerliliği: Çok Boyutlu ve Asimetrik Yaklaşım. OPUS International Journal of Society Researches, 15(1), 4882-4910. https://doi.org/10.26466/opus.725553
Pesaran, M. H. (2004). General Diagnostic Tests For Cross Section Dependence In Panels. CESifo Working Paper Series No. 1229. https://doi.org/10.2139/ssrn.572504
Pesaran, M. H. (2007). A Simple Panel Unit Root Test In The Presence Of Cross‐Section Dependence, Journal of Applied Econometrics, 22(2), 265–312. https://doi.org/10.1002/jae.951
Pesaran, M. H., Ullah, A., & Yamagata, T. (2008). A Bias-Adjusted LM Test Of Error Cross-Section Independence, Econometrics Journal, 11(1), 105–127. https://doi.org/10.1111/j.1368-423X.2007.00227.x
Pesaran, M. H., & Yamagata, T. (2008). Testing Slope Homogeneity İn Large Panels, Journal of Econometrics, 142(1), 50–93. https://doi.org/10.1016/j.jeconom.2007.05.010
Phelps, E. S. (1967). Phillips Curves, Expectations Of Inflation And Optimal Unemployment Over Time, Economica, 34(135), 254-281. http://dx.doi.org/10.2307/2552025
Pikoko, V., & Phiri, A. (2019). Is There Hysteresis In South African Unemployment? Evidence From The Post-Recessionary Period, Acta Universitatis Danubius. 15(3), 365-387.
Røed, K. (1996). Unemployment Hysteresis - Macro Evidence From 16 OECD Countries. Empirical Economics, 21, 589–600. https://doi.org/10.1007/BF01180703
Srinivasan, N., & Mitra, P. (2012). Hysteresis In Unemployment: Fact Or Fiction? Economics Letters, 115(3), 419–422. https://doi.org/10.1016/j.econlet.2011.12.070
Stockhammer, E., & Sturn, S. (2012). The Impact Of Monetary Policy On Unemployment Hysteresis, Applied Economics, 44(21), 2743 2756. https://doi.org/10.1080/00036846.2011.566199
Şahin Kutlu, Ş. (2023). Türkiye’de Genç Kadın İşsizliğinde Histeri Etkisi: Fourier ADF Testinden Kanıtlar, Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 23(1), 526-537. https://doi.org/10.11616/asbi.1218456
Şak, N. (2021). Türkiye’de İşsizlik Histerisi: Kadın Ve Erkek İşsizliğine Bir Bakış, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 467–477. http://doi.org/10.25287/ohuiibf.714090
Saraç, T. B. (2014). İşsizlikte Histeri Etkisi: Türkiye Örneği, Ege Academic Review, 14(3), 335-344.
Tansel, A., & Taşçı, H. M. (2010). Hazard Analysis of Unemployment Duration by Gender in A Developing Country: The Case of Turkey, Working Papers 521, Economic Research Forum, revised 05 Jan 2010.
Taş, S., ve Uğur, B. (2017). Türkiye için İşsizlik Histerisi mi, Yoksa Doğal Oran Hipotezi mi Geçerlidir? Çukurova Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 25-45.
Tekin, İ. (2018). Türkiye'de Işsizlik Histerisi: Fourier Fonksiyonlu Durağanlık Sınamaları, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33(1), 97-127. https://doi.org/10.24988/deuiibf.2018331685 33(1), 97-127.
Telli Üçler, Y. (2022). Türkiye’de İşsizlik Histerisi Üzerine Bir Araştırma (2005-2022), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 25 (1), 216-225.
Telli Üçler, Y., Yıldırım, M., Akcan, AT, Karadağ Ak, Ö. (2023). Türkiye'de Genç Kadin Ve Genç Erkeklerin İşsizlik Histerisi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 1071-1082. https://doi.org/10.30798/makuiibf.1100513
Venetis, I. A., & Salamaliki, P. K. (2015). Unit Roots And Trend Breaks In The Greek Labor Market, Journal of Economic Studies, 42(4), 641–658. https://doi.org/10.1108/jes-12-2013-0194
Yaya, O. S., Ogbonna, E., Gil-Alana, L. A., Furuoka, F., & Vo, X. V. (2022). Testing Unemployment Hysteresis In European Countries: Argument Based On Three-Generation Unit Root Tests, SSRN. https://doi.org/10.2139/ssrn.4158893
Yılancı, V. (2009), Yapısal Kırılmalar Altında Türkiye için İşsizlik Histerisinin Sınanması, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 10(2), 324-335.
Zafer Kalkınma Ajansı ve Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV). (2014). TR33 Bölgesi’nin Üretim Yapısının ve Düzeyinin Tespiti ve Analizi (1. baskı), Zafer Kalkınma Ajansı Yayınları.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Mustafa KARAKUŞ

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.