Kurumsal Yeşil Dönüşümün Belirleyicileri: Türkiye ve Avrupa Birliği Firmaları Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz
DOI:
https://doi.org/10.63556/tisej.2025.1655Anahtar Kelimeler:
Yeşil dönüşüm- sürdürülebilir işletme yönetimi- çevre politikası- piyasa teşvikleri- düzenleyici çerçeve- kurumsal kapasite- kurumsallaşma- yeşil finansman- kurumsal yönetişim- çevresel sosyal ve yönetişim- Çevresel, sosyal ve kurumsal yönetim (ESG)Özet
Bu çalışma, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD), Dünya Bankası ve Avrupa Yatırım Bankası (EIB) tarafından yürütülen 2018–2020 İş Ortamı ve İşletme Performansı Anketi (BEEPS) verilerini kullanarak, 16 Avrupa Birliği ülkesinde faaliyet gösteren 5.871 firma ile Türkiye’deki 739 firmanın yeşil dönüşüm süreçlerini karşılaştırmalı olarak incelemektedir. Firma düzeyindeki çevresel uygulamalardan türetilen Yeşil Dönüşüm Endeksi, medyanın üzerinde değer alan firmaları “yeşil dönüşümü gerçekleştirmiş” olarak sınıflandırmak amacıyla kullanılmıştır. Lojistik regresyon analizinde bağımsız değişkenler altı kavramsal kategori altında değerlendirilmiştir: (i) dışsal baskılar, (ii) düzenleyici çerçeve, (iii) algılanan engeller, (iv) organizasyonel kapasite, (v) operasyonel koşullar ve (vi) finansal/piyasa erişimi. Bulgular, müşteri çevre taleplerinin, enerji performans standartlarının ve resmî iş stratejilerinin her iki bölgede de yeşil dönüşümün en güçlü belirleyicileri olduğunu, ancak etkinin Türkiye’de daha yüksek olduğunu göstermektedir. AB örnekleminde ise kalite sertifikaları, kadın sahipliği ve çevresel risklere doğrudan maruz kalma gibi faktörler daha belirgin rol oynamaktadır. Finansmana erişim her iki bölgede dönüşümü desteklerken, çevre düzenlemelerinin bir engel olarak algılanması yalnızca Türkiye’de olumsuz etki yaratmaktadır. Türkiye için politika önerileri arasında piyasa temelli teşviklerin güçlendirilmesi, düzenleyici araçların tutarlı uygulanması, yeşil finansman imkânlarının artırılması, kurumsal yönetişim kapasitesinin geliştirilmesi ve operasyonel kırılganlıkların azaltılması yer almaktadır. Bu adımlar, sürdürülebilirliği yalnızca bir uyum yükümlülüğü olmaktan çıkarıp stratejik bir rekabet avantajına dönüştürerek firmaların çevresel performansını ve uzun vadeli ekonomik dayanıklılığını artıracaktır.
Kaynaklar
Abda, S. (2025). Green microfinance in India: Promoting sustainable development through financial inclusion and environmental responsibility. International Journal of Management and Development Studies, 14(3), 14–21. https://doi.org/10.53983/ijmds.v14n3.003
Barrachina Fernández, M., García-Centeno, M. del C., & Calderón Patier, C. (2021). Women sustainable entrepreneurship: Review and research agenda. Sustainability, 13(21), 12047. https://doi.org/10.3390/su132112047
Benincasa, E., Betz, F., & Gattini, L. (2023). How do firms cope with losses from extreme weather events? Journal of Corporate Finance. Advance online publication. https://doi.org/10.2139/ssrn.4171196
Buchetti, B., Lin, L. X., Miquel-Flores, I., Perdichizzi, S., & Reghezza, A. (2025). Loan guarantee and portfolio greening: Evidence from European credit registers (Working Paper Series). European Central Bank.
Chang, Y., Wu, K. T., Lin, S. H., et al. (2024). Board gender diversity and corporate social responsibility. International Journal of Corporate Social Responsibility, 9, 7. https://doi.org/10.1186/s40991-024-00095-x
Delmas, M. A., & Montes-Sancho, M. J. (2011). U.S. state policies for renewable energy: Context and effectiveness. Energy Policy, 39, 2273–2288. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2011.01.034
European Bank for Reconstruction and Development (EBRD). (2020). Firms’ green governance. In Transition report: Better governance, better economies (pp. 80–99).
European Bank for Reconstruction and Development (EBRD). (2020). Green economy transition approach 2021–2025.
European Bank for Reconstruction and Development (EBRD). (2023). Transition report 2023–24.
European Commission. (2023, November). Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) — Frequently asked questions.
European Commission. (2024). Carbon Border Adjustment Mechanism. Retrieved from https://taxation-customs.ec.europa.eu/carbon-border-adjustment-mechanism_en
Feng, Y., Liu, J., & Hu, J. (2024). Extreme weather and firm market value: Roles of corporate social responsibility and stock analyst attention. Emerging Markets Finance and Trade, 61(1), 44–65. https://doi.org/10.1080/1540496X.2024.2379458
Flores, A., Heredia, J. A., & Heredia, W. (2024). The effects of informal competition on firms’ innovation in Greece. International Journal of Development Issues, 23(3), 413–429. https://doi.org/10.1108/IJDI-03-2023-0249
Gómez Martínez, R., Medrano-Garcia, M. L., & Amo Navas, D. (2024). Evaluating ESG performance: The influence of firm size and gender diversity. Small Business International Review, 8(2), e693. https://doi.org/10.26784/sbir.v8i2.693
Liu, Y. B., Deng, W. F., Luo, K., & Tang, M. Y. (2023). Impact of environmental taxation on financial performance of energy-intensive firms: The role of digital transformation. Emerging Markets Finance and Trade, 60(3), 598–616. https://doi.org/10.1080/1540496X.2023.2228462
Lu, Z., Gou, D., Yang, L., Wu, Z., & Feng, H. (2025). The impact of environmental tax reform on industrial green development: Evidence from China. Frontiers in Environmental Science, 13, 1593549. https://doi.org/10.3389/fenvs.2025.1593549
Marchiori, P. (2022). Innovation and business strategy for sustainability. Innovation & Management Review, 19(3), 174–179. https://doi.org/10.1108/INMR-08-2022-227
Mehta, A. M., Qazi, S. Z., Haque, R., Senathirajah, A. R. B., Baig, W., Sajjad, R., & Rauf, D. A. (2025). Strategic planning as a catalyst for sustainability: A mediated model of strategic intent and formulation in manufacturing SMEs. PLOS ONE, 20(6), e0325887. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0325887
Meneto, S., & Siedschlag, I. (2020). Green innovations and export performance (Working Paper No. 674). Economic and Social Research Institute.
Ministry of Trade of the Republic of Türkiye. (2024). Foreign trade data bulletin. Retrieved from https://ticaret.gov.tr/data/6777967b13b8761ad0816288/Ayl%C4%B1k%20D%C4%B1%C5%9F%20Ticaret%20Veri%20B%C3%BClteni_Aral%C4%B1k_.pdf
Ministry of Environment, Urbanization and Climate Change. (2025). News bulletin. Retrieved from https://csb.gov.tr/turkiyenin-ilk-iklim-kanunu-tbmm-de-kabul-edildi-bakanlik-faaliyetleri-41712
Nygaard, A. (2023). Is sustainable certification’s ability to combat greenwashing trustworthy? Frontiers in Sustainability, 4, 1188069. https://doi.org/10.3389/frsus.2023.1188069
Ofori, E. K., Li, J., Radmehr, R., Zhang, J., & Shayanmehr, S. (2023). Environmental consequences of ISO 14001 in European economies amidst structural change and technology innovation: Insights from green governance dynamism. Journal of Cleaner Production, 411, 137301. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2023.137301
Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). (2015). The economic consequences of climate change. Paris, France: OECD Publishing.
Schaltegger, S., & Wagner, M. (2011). Sustainable entrepreneurship and sustainability innovation: Categories and interactions. Business Strategy and the Environment, 20(4), 222–237.
Sun, W., Kou, M., Zhang, X., Cui, Y., & Chen, S. (2024). How does a major corporate customer’s ESG performance drive the supplier’s green innovation? Sustainability, 16(17), 7770. https://doi.org/10.3390/su16177770
Velte, P. (2024). Sustainable board governance and environmental performance: European evidence. Business Strategy and the Environment, 33(4), 3397–3421. https://doi.org/10.1002/bse.3654
Wang, A., Hu, S., Zhu, M., & Wu, M. (2024). Customer contagion effects of voluntary environmental regulation: A supplier green innovation perspective. Energy Economics, 132, 107446. https://doi.org/10.1016/j.eneco.2024.107446
World Bank. (2025, June). Businesses facing unreliable electricity (Global Indicators Briefs, No. 32). Washington, DC: World Bank Group.
Ye, R., & Qi, Y. (2025). The impact of carbon news coverage on corporate green transformation. Scientific Reports, 15, 17342. https://doi.org/10.1038/s41598-025-02339-7
Yin, X. N., Li, J. P., & Su, C. W. (2023). How does ESG performance affect stock returns? Empirical evidence from listed companies in China. Heliyon, 9(5), e16320. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2023.e16320
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
