Yıl: 2023  Cilt: 58  Sayı: 4  Sayfa: 2911-2932

doi: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.11.2103

HAVA KİRLİLİĞİ AÇISINDAN OECD ÜYE ÜLKELERİNİN ÇOK BOYUTLU ÖLÇEKLEME ANALİZİYLE DEĞERLENDİRİLMESİ

AYLİN ALKAYA

Çalışmada Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) üyesi ülkelerin hava kirleticiler açısından birbirilerine göre konumlarının belirlenmesi ve değerlendirmelerin yapılması amaçlanmıştır. OECD üyesi ülkelerin konumlarının belirlenmesinde Çok Boyutlu Ölçekleme (ÇBÖ) analizi kullanılmıştır. ÇBÖ'de araştırma değişkenlerine göre nesnelerin, birimlerin, durumların vb. gruplandırılması veya değişkenlerin gruplandırılması belirlenmeye çalışılır. Çalışmanın değişkenleri OECD tarafından temel antropojenik hava kirleticileri olarak belirlenen karbon monoksit (CM), nitrojen oksit (NO), metan olmayan uçucu organik bileşikler (NMVOC), partiküller (PM2,5) ve partiküller (PM10), sülfür dioksit (SO2)’dir. Çalışma değişkenlerine göre iki boyutlu koordinat sisteminde ÇBÖ analizi ile Türkiye, Meksika, Kanada ve ABD dışındaki OECD ülkeleri birbirine en çok benzeyen ülkeler olarak birbirine çok yakın konumlanmıştır. Türkiye, Meksika, Kanada ve ABD'nin hava kirletici değerleri genel olarak OECD ortalamalarının üzerinde olduğu ancak Türkiye için CM değeri OECD ortalamasının altında olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Hava Kirliliği, Hava Kirleticileri, Çok Boyutlu Ölçekleme, OECD, Türkiye

EVALUATION OF OECD MEMBER COUNTRIES IN TERMS OF AIR POLLUTION THROUGH MULTIDIMENSIONAL SCALING ANALYSIS

In the study, it is aimed to determine the location of the member countries of the Organization for Economic Cooperation and Development (OECD) in terms of air pollutants and to make evaluations. Multidimensional scaling (MDS) analysis was used to determine the locations of member countries of the OECD. In MDS, the groupings of objects, units, cases, etc. or the groupings of variables are tried to be determined according to the research variables. The variables of the study were carbon monoxide (CM), nitrogen oxide (NO), non-methane volatile organic compounds (NMVOC), particulates (PM2.5), particulates (PM10), sulfur dioxide (SO2), which were determined as the main anthropogenic air pollutants by the OECD formed the air pollutants. According to the study variables, with the MDS analysis in the two-dimensional coordinate system, OECD countries other than Turkey, Mexico, Canada and the USA were located very close to each other as the most similar countries. It has been determined that the air pollutant values of Turkey, Mexico, Canada and the USA are generally above the OECD average, but the CM value for Turkey is below the OECD average.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Air Pollution, Air Pollutants, Multidimensional Scaling, OECD, Türkiye