Yıl: 2024  Cilt: 59  Sayı: 3  Sayfa: 1494-1522

doi: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.24.08.2434

DIŞ TİCARET FİRMALARINDA ENDÜSTRİ 4.0 KULLANIMININ REKABET STRATEJİLERİNE, PAZAR PERFORMANSINA VE İNOVASYON PERFORMANSINA ETKİLERİ

SACİT ACAR, TUGCENUR EKİNCİ FURTANA

Dördüncü Sanayi Devrimi, Endüstri 4.0 olarak nitelendirilmekte, büyük veri, otonom robotlar, bulut bilişim, nesnelerin interneti başta olmak üzere farklı teknolojik bileşenleri içermektedir. Endüstri 4.0 bileşenlerinin üretimde kullanılması küresel ekonomi ve rekabet gücü açısından çeşitli avantaj ve dezavantajları beraberinde getirmiştir. Endüstri 4.0, kurumlar, finansal sistem, altyapı, inovasyon becerileri, sağlık, eğitim ve makroekonomik değişkenler dahil olmak üzere rekabet gücünü etkileyen faktörlerinde değişime uğramasına neden olmuştur. Bu yaşanan değişikliklere firmaların uyum sağlama düzeylerinin pazar ve inovasyon performanslarına etkilerinin olacağı düşüncesiyle bu araştırma planlanmıştır. Araştırma, Endüstri 4.0 uygulamaları, rekabet stratejileri, pazar performansı ve inovasyon performansı arasındaki ilişkilerin dış ticaret firmaları üzerinden incelenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Nicel araştırma yöntemlerine göre ilişkisel tarama modelinde tasarlanan araştırmaya 2023 yılında Türkiye’de faaliyet gösteren kolayda örnekleme yöntemi ile belirlenmiş 402 dış ticaret firmasının yetkilisi katılmıştır. Elde edilen veriler bilgisayar ortamında SPSS 22.0 ve AMOS 22 programları ile analiz edilmiştir. Araştırmada değişkenler arasındaki ilişkiler korelasyon analizi ve yapısal eşitlik yol analizi yapılarak incelenmiştir. Araştırma sonucunda dış ticaret firmalarının, Endüstri 4.0 uygulamalarından büyük veri’yi tamamen hayata geçirdikleri görülmekle birlikte, robotik uygulamalar ve artırılmış gerçekliğe yönelik fikirlerinin olmadıkları ve bunların dışındaki uygulamaları ise siber fiziksel sistemler, nesnelerin interneti, bulut bilişim ve üç boyutlu yazıcı kullanımlarını kısmen hayata geçirdikleri sonucuna ulaşılmıştır. Dış ticaret firmalarının, her üç rekabet stratejisinden yüksek düzeyde faydalandıkları görülmüştür. Dış ticaret firmalarının pazar performanslarının az iyileştiği görülmekle birlikte, inovasyon performanslarının ise yüksek düzey olarak bulunduğu değerlendirilmiştir. Endüstri4.0 uygulamalarının, rekabet stratejileri, pazar performansı ve inovasyon performansı üzerinde kısmi bir etkisi bulunmuştur.  Rekabet stratejilerinin ise pazar performansı ve inovasyon performansı üzerinde önemli etkilerinin olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Endüstri 4.0, Rekabet Stratejileri, Pazar Performansı, İnovasyon Performansı

EFFECTS OF USE OF INDUSTRY 4.0 IN FOREİGN TRADE COMPANİES ON COMPETİTİVE STRATEGİES, MARKET PERFORMANCE AND INNOVATİON PERFORMANCE

The Fourth Industrial Revolution, Industry 4.0, is characterized by various technological components such as big data, autonomous robots, cloud computing, and the Internet of Things (IoT). The integration of these Industry 4.0 components in production has brought about several advantages and disadvantages in terms of the global economy and competitiveness. Industry 4.0 has led to changes in factors that affect competitiveness, including institutions, financial systems, infrastructure, innovation capabilities, health, education, and macroeconomic variables. In the constantly evolving global economy, significant changes are observed in competition factors and in the creation of competitive quality and advantages. This research was planned with the hypothesis that the level of firms' adaptation to these changes would impact their market and innovation performance. The study aimed to examine the relationships between Industry 4.0 applications, competitive strategies, market performance, and innovation performance through the lens of foreign trade firms. The research utilized quantitative methods, with a sample of 402 officials from foreign trade companies operating in Turkey in 2023, selected through a convenience sampling method. The study was designed as a relational survey model. Data were collected using a questionnaire that included a firm and participant information form, a competitive strategies scale, an Industry 4.0 applications scale, an innovation performance scale, and a market performance scale. The collected data were analyzed using SPSS 22.0 and AMOS 22 software. The relationships between variables were examined through correlation analysis and structural equation modeling. The findings revealed that, in foreign trade companies, most Industry 4.0 applications—except for big data, cyber-physical systems, IoT, cloud computing, and 3D printing—are only partially implemented. Furthermore, these companies lack awareness of robotic applications and augmented reality. It was concluded that foreign trade firms utilize all three competitive strategies at a high level, perceive their market performance as slightly improved, and rate their innovation performance as high. Industry 4.0 practices were found to have a partial effect on competitive strategies, market performance, and innovation performance. However, competitive strategies were determined to have significant effects on both market performance and innovation performance.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Industry 4.0, Competitive Strategies, Market Performance, Innovation Performance