Yıl: 2023  Cilt: 58  Sayı: 3  Sayfa: 2743-2760

doi: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.09.2238

İNSANİ GELİŞME VE SOSYAL DEVLET: SEÇİLMİŞ ÜLKELER ÜZERİNE BİR SINIFLANDIRMA

MEHMET ATİLLA GÜLER

Bireylerin ve toplumların yaşam kalitesinin yükseltilmesi, temel gereksinimlerin karşılanması ve refah hizmetlerine erişimin sağlanması, insani gelişme ile sosyal devlet kavramlarının ortaklaştıkları alanları oluşturur. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından geliştirilen insani gelişme kavramıyla, ekonomik büyümeye eşlik edecek şekilde yaşam kalitesinin artırılması ve gelir dağılımındaki adaletsizlikle mücadele edilmesi hedeflenir. Program, her yıl bu açıklamaya uygun olarak İnsani Gelişme Endeksi verileri yayınlamaktadır. Sosyal devlet ise tarihsel açıdan sosyal hizmetler, sosyal sigortalar ve refah programları gibi araçlarla insani gelişmeyle benzer hedefleri kendisine amaç edinmiştir. Çalışmada, bu kavramlar arasındaki ilişkiden ve ortaklaşmadan hareketle, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın 2021 yılında yayınlanan İnsani Gelişme Endeksi ve buna ait alt endeks (yaşam endeksi, eğitim endeksi ve gayri safi milli hasıla endeksi) verileri üzerinden istatiksel bir analiz gerçekleştirilmiştir. Analizde sosyal devletin tanımlanması ve sınıflandırılması konusunda öğretide en çok kullanılan yöntem olan Esping-Andersen’in yaklaşımı temel alınmıştır. Buna uygun olarak, Esping-Andersen’in ve ona katkı sunan yazarların sınıflandırmasına uygun beş model seçilmiş, bu modellere karşılık gelen ülkelerle birlikte Türkiye’nin de yer aldığı 33 ülkeden oluşan bir kümeleme analizi gerçekleştirilmiştir. Çalışmadan elde edilen bulguların, farklı sosyal devlet modellerine mensup ülkelerin insani gelişme konusundaki benzerliklerinin ve farklılıklarının anlaşılmasına yardımcı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler (Keywords): İnsani Gelişme, İnsani Gelişme Endeksi, Sosyal Devlet, Gosta Esping-Andersen, Kümeleme Analizi

HUMAN DEVELOPMENT AND WELFARE STATE: A CLASSIFICATION ON SELECTED COUNTRIES

Increasing the quality of life of individuals and societies, meeting basic needs, providing access to welfare services, constitute the areas where the concepts of human development and welfare state are common. With the concept of human development expanded by the United Nations Development Programme, it is aimed to increase the quality of life to accompany economic growth and to combat injustice in income distribution. The Programme publishes Human Development Index data every year in accordance with this statement. The welfare state, on the other hand, has historically aimed at similar goals to human development with tools such as social services, social insurance and welfare programs. In the study, a statistical analysis was carried out on the Human Development index and its sub-indexes (life index, education index and gross national product index) data of the United Nations Development Program published in 2021, based on the relationship and commonality between these concepts. The analysis is based on the approach of Esping-Andersen, which is the most used method in the teaching on the definition and classification of the welfare state. Accordingly, five models suitable for the classification of Esping-Andersen and the authors who contributed to it were selected, and a cluster analysis consisting of 33 countries including Turkey along with the countries corresponding to this models was carried out. It is thought that the findings obtained from the study will help to understand the similarities and differences in human development of countries belonging to different welfare state models.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Human Development, Human Development Index, Welfare State, Gosta Esping-Andersen, Cluster Analysis