Yıl: 2023  Cilt: 58  Sayı: 2  Sayfa: 1494-1510

doi: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.06.2093

İNSANİ GELİŞMİŞLİK ENDEKSİ VE İSTİHDAM ORANI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİNDE ARDL SINIR TESTİ YAKLAŞIMI: 1991-2021 TÜRKİYE ÖRNEĞİ

SAFA HOŞ

Gelir dağılımındaki dengesizlik, yoksulluk ve işsizlik gibi ekonomik sorunlar ekonomik büyümenin merkezinde insanın olması görüşünü güçlendirmiştir. İktisadi gelişmişliğin odağına insanın yerleşmesi ile birlikte gelişmişlik için gelir dağılımı, sağlık, işsizlik, yoksulluk ve eğitim gibi konular oldukça önemli hale gelmiştir. En basit şekilde insanların refah düzeylerinin ve buna bağlı olarak yaşam kalitelerinin artırılması olarak ifade edilen insani gelişimin bir göstergesi olarak Birleşmiş Milletler tarafından hazırlanan ve Kalkınma Raporlarında açıklanan insani gelişmişlik endeksi kullanılmaktadır. Bu çalışmada Türkiye’nin 1991-2021 yılları için insani gelişmişlik endeksi ve istihdam oranı arasındaki ilişkiyi incelemek amaçlanmaktadır. Bu kapsamda gelişmişliğin merkezine insanı koyan insani gelişmişlik endeksi ile istihdam oranı arasındaki ilişki Türkiye için ilk defa incelenmiş ve sonuçlar tartışılmıştır. Yıllık verilerin kullanıldığı çalışmada insani gelişmişlik endeksi ve istihdam oranı arasındaki ilişki ARDL sınır testi yaklaşımı ile açıklanmıştır. Yapılan analiz sonucunda uzun dönemde istihdam oranında meydana gelecek 1 birimlik artışın insani gelişmişlik endeksi üzerinde yaklaşık 0.2 birimlik bir artışa neden olacağı tespit edilmiştir. İnsani gelişmişlik endeksi ile istihdam oranı arasında kısa dönemli bir ilişki bulunamamış fakat kısa dönemde meydana gelen sapmaların uzun dönemde dengeye ulaştığı ortaya konulmuştur. Ayrıca bu iki gösterge arasında nedensellik ilişkileri de incelenmiş ve istihdam oranından insani gelişmişlik endeksine doğru istatistiksel olarak anlamlı tek yönlü bir ilişki bulunmuştur. Çalışmanın Türkiye için ilk defa yapılmış olması ve elde edilen sonuçlar çalışmanın önemini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler (Keywords): İktisadi Gelişmişlik, İnsani Gelişmişlik Endeksi, İstihdam Oranı, ARDL Sınır Testi Yaklaşımı, Türkiye

ARDL BOUNDS TESTING APPROACH TO ANALYZING THE RELATIONSHIP BETWEEN THE HUMAN DEVELOPMENT INDEX AND THE EMPLOYMENT RATE: CASE OF TURKEY 1991-2021

Economic problems such as inequality in income distribution, poverty, and unemployment have strengthened the view that people are at the center of economic growth. With the human being at the center of economic development, issues such as income distribution, health, unemployment, poverty, and education have become very important for development. The human development index, which is prepared by the United Nations and explained in the Development Reports, is used as an indicator of human development, which is expressed simply as increasing the welfare level of people and accordingly their quality of life. This study, it is aimed to examine the relationship between the human development index and the employment rate for the years 1991-2021 in Turkey. In this context, the relationship between the human development index, which puts people at the center of development, and the employment rate was examined for the first time in Turkey and the results were discussed. In the study using annual data, the relationship between the human development index and the employment rate is explained with the ARDL Boundary Test Approach. As a result of the analysis, it has been determined that a 1-unit increase in the employment rate, in the long run, will cause an increase of approximately 0.2 units on the human development index. A short-term relationship could not be found between the human development index and the employment rate, but it has been revealed that the short-term deviations reach equilibrium in the long term. In addition, the causality relations between these two indicators were also examined and a statistically significant one-way relationship was found between the employment rate to the human development index. The fact that the study was conducted for the first time in Turkey and the results obtained reveal the importance of the study.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Economic Developedness, Human Development Index, Employment Rate, ARDL Boundary Test Approach, Turkey