Yıl: 2024  Cilt: 59  Sayı: 1  Sayfa: 210-234

doi: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.24.02.2323

BORSA DALGALANMALARI, MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER VE YATIRIMCI DUYARLILIĞI: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

ESENGÜL ÖZDEMİR ALTINIŞIK, MELEK YILDIZ, CANAN DAĞIDIR ÇAKAN

Bu çalışmanın amacı 12.2005-09.2023 dönemi için hisse senedi piyasalarındaki fiyat dalgalanmaları, makro ekonomik göstergeler ve yatırımcı duyarlılığı arasındaki ilişkiyi incelemektir. Bu amaç doğrultusunda çalışmada iki farklı model kurulmuş ve ARDL Sınır Testi Yaklaşımı ile analiz edilmiştir. Birinci modele ilişkin yapılan analizden elde edilen bulgulara göre uzun dönemde faiz oranlarındaki bir değişim BIST100 endeksinde negatif yönlü bir etki yaratırken, sanayi üretim endeksi ile M2 para arzındaki artış ise BIST100 endeksini pozitif yönde etkilemektedir. Yine birinci model için tahmin edilen kısa dönem katsayılarına bakıldığında döviz kuru ve döviz kurunun üç dönem gecikmeli değeri ile BIST100 endeksi arasında istatistiki açıdan %1 anlamlılık düzeyinde negatif yönlü bir ilişki tespit edilmiştir. Öte yandan TÜFE ile BIST100 endeksi arasında istatistiki açıdan %1; petrol fiyatları ile BIST100 endeksi arasında istatistiki açıdan %10 anlamlılık düzeyinde pozitif yönlü ilişki olduğu sonucuna varılmıştır. İkinci modele ilişkin analiz sonuçları ise BIST100 endeksi ile tüketici güven endeksi arasında eşbütünleşme ilişkisi olmadığını göstermiştir. Çalışma kapsamında son olarak eşbütünleşme ilişkisi olan birinci model için Granger nedensellik testi yapılarak değişkenler arasındaki nedenselliğin yönü de test edilmiştir. Buna göre altın, petrol ve BIST100 endeksinden sanayi üretim endeksine doğru, M2 para arzı ve dövizden BIST100 endeksine doğru, M2 para arzından TÜFE’ye doğru tek yönlü nedensellik tespit edilmişken; M2 para arzı ile faiz ve döviz arasında, TÜFE ve BIST100 endeksi arasında, faiz ile döviz arasında çift yönlü nedensellik bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Makroekonomik değişkenler, borsa, yatırımcı duyarlılığı, ARDL sınır testi, Granger testi.

STOCK MARKET FLUCTUATİONS, MACROECONOMİC INDİCATORS, AND INVESTOR SENSİTİVİTY: THE CASE OF TURKEY

The aim of this study is to examine the relationship between price fluctuations in stock markets, macroeconomic indicators and investor sentiment for the period 12.2005-09.2023. For this purpose, two different models were established in the study and analyzed with the ARDL Bounds Test Approach. According to the findings obtained from the analysis of the first model, a change in interest rates in the long term creates a negative effect on the BIST100 index, while the increase in the industrial production index and M2 money supply affects the BIST100 index positively. Again, when we look at the short-term coefficients estimated for the first model, a negative relationship was detected between the exchange rate and the three-period lagged value of the exchange rate and the BIST100 index, at a statistically significant level of 1%. On the other hand, the difference between CPI and BIST100 index is statistically 1%; It was concluded that there is a positive relationship between oil prices and BIST100 index at a statistically significant level of 10%. The analysis results for the second model showed that there is no cointegration relationship between the BIST100 index and the consumer confidence index. Finally, within the scope of the study, the direction of causality between the variables was tested by performing the Granger causality test for the first model, which has a cointegration relationship. Accordingly, while one-way causality was detected from gold, oil and BIST100 index to industrial production index, from M2 money supply and foreign exchange to BIST100 index, and from M2 money supply to CPI; Bidirectional causality was found between M2 money supply and interest and foreign exchange, between CPI and BIST100 index, and between interest and foreign exchange.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Macroeconomic variables, stock market, investor sentiment, ARDL bounds test, Granger test.