Yıl: 2023  Cilt: 58  Sayı: 1  Sayfa: 516-528

doi: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.03.2001

TANZİMAT ROMANINDAN TOPLUMA BAKMAK: 19.YÜZYIL OSMANLI İSTANBUL'UNDAKİ ÇALIŞMA HAYATINDAN BAZI KESİTLER

ZEYNEP SANCAKTUTAN

19. yüzyıl yenileşme dönemi içine doğmuş olan Tanzimat romanı, devrin kaydını tutan özelliği bakımından önemli verilerle doludur. Tanzimat yazarı da tanıklık ettiği sosyal olayları ve savunduğu değerleri yazdığı metinler ile halka ulaştırmıştır. Tanzimat aydınlarının en üretkenlerinin başında gelen Ahmet Mithat Efendi, günlük gözlemlerinden hareketle yazdığı Müşahedat romanında 19. Yüzyıl İstanbul’undan farklı manzaralara yer vermiştir. Bizatihi kendi kimliğiyle romana da dahil olan Ahmet Mithat Efendi, gerçek hayatta tanıştığı tüccar Seyyid Mehmet Numan Efendi’den yaptığı işe ve dolayısıyla ticaretin o devirdeki haline dair önemli bilgiler edinmiştir. Yazar aynı zamanda bir iskele ziyaretinden de sebze alım satım işinde çalışanlarını ve yaptıkları işi gözlemleme fırsatı bulmuştur. Bu çalışmada yazarın romanının ana temalarından da olan ticaret hayatı ve sebze-meyve alım satımı konuları incelenmiş, metinlerden alıntılar ile Osmanlı tarihi literatüründen elde edilen bilgiler bir araya getirilerek çalışma hayatının ilgili kesimlerine ışık tutulmuştur. Ayrıca 19. Yüzyılın değişen sosyo-ekonomik koşulları altında ele alınan iş kollarında meydana gelen değişimler de çalışmada yer almıştır. Osmanlı’nın geçmiş asırlardaki ticaret algısına ve faaliyetlerine de yer yer değinilmiştir. Sonuç olarak ele alınan iş kollarında gerek 19.yüzyılın değişen sosyo-ekonomik şartlarından dolayı gerekse de genç Osmanlı neslinin başka iş kollarında çalışmak istemesinden dolayı geçmiş asırlara kıyasla bir gerileme yaşandığı görülmüştür.  

Anahtar Kelimeler (Keywords): Tanzimat romanı, Ahmet Mithat Efendi, Müşahedat, 19.yüzyıl İstanbul’u, Çalışma Hayatı, Osmanlı’da Ticaret, Toplumsal Değişme

LOOKING AT THE COMMUNITY FROM THE TANZIMAT NOVEL: SOME SECTIONS FROM WORKING LIFE IN 19TH CENTURY OTTOMAN ISTANBUL

The Tanzimat novel, which was born in the 19th century innovation period, is full of important data in terms of its feature that keeps the record of the period. The Tanzimat writer also conveyed the social events he witnessed and the values ​​he defended to the public with the texts he wrote. Ahmet Mithat Efendi, one of the most productive of the Tanzimat intellectuals, included different scenes from 19th century Istanbul in his novel Müşahedat, which he wrote based on his daily observations. Ahmet Mithat Efendi, who is also included in the novel with his own identity, obtained important information from the merchant Seyyid Mehmet Numan Efendi, whom he met in real life, about his work and therefore the state of trade at that time. The author also had the opportunity to observe his employees and their work in the vegetable trading business from a pier visit. In this study, trade life and the trading of vegetables and fruits, which are among the main themes of the author's novel, were examined, and the relevant sections of the working life were shed light by bringing together the quotations from the texts and the information obtained from the Ottoman history literature. In addition, the changes in the business lines under the changing socio-economic conditions of the 19th century were also included in the study. The trade perception and activities of the Ottoman Empire in the past centuries are also mentioned from time to time. As a result, it has been observed that there has been a regression compared to previous centuries in the business lines discussed, both due to the changing socio-economic conditions of the 19th century and because the young Ottoman generation wanted to work in other business lines.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Tanzimat novel, Ahmet Mithat Efendi, Müşahedat, 19th century Istanbul, Work Life, Commerce in the Ottoman Empire, Social Change