Yıl: 2024  Cilt: 59  Sayı: 4  Sayfa: 2083-2103

doi: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.24.10.2489

TİCARİ BANKALARDA KâRLILIĞIN İÇSEL VE MAKROEKONOMİK BELİRLEYİCİLERİ: TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ ÜZERİNE BİR UYGULAMA

AHMET KARAKAŞ

Diğer ticari işletmeler gibi kârlılık ve verimlilik esasına göre çalışmak durumunda olan bankaların, hedeflerine ulaşabilmeleri sektör payları, varlıklarının dağılımı, kaynak ve mevduatlarının yapısı, faiz ve faiz dışı gelir ve giderleri gibi içsel faktörlerin yanında enflasyon oranı, merkez bankası faiz politikaları, vergi politikaları, ekonomik büyüme oranı, kur politikası gibi makroekonomik faktörlere de bağlıdır. Bu araştırmanın amacı, ticari bankalarda kârlılığı belirleyen içsel ve makroekonomik faktörleri bir arada ve nispi önem dereceleri ile ortaya koymaktır. Araştırmaya 2014-2024 döneminde Türkiye’de faaliyet gösteren ve aktif büyüklüğü sıralamasında ilk 15 sırada yer alan ticari bankalar dâhil edilmiş, bankalara ilişkin finansal verilerle makroekonomik verilerde 2014 yılı başından 2024 yılı başına kadar çeyrek dönemler dikkate alınmıştır. Panel veri analiz yöntemi ile yapılan araştırmada dirençli standart hatalar üretebilen tahmincilerden Driscoll-Kraay metoduyla tahminler yapılmıştır. Araştırma sonucunda; sermaye yeterlilik rasyosu (CAR), krediler/toplam varlıklar oranı (LR), duran varlıklar/toplam varlıklar oranı (FIX), faiz gelirleri oranı (IIR), faiz dışı gelirlerin faiz dışı giderleri karşılama oranı (ER), likit varlıklar/toplam varlıklar oranı (LAR), aktif büyüklüğü (AS) ve enflasyon oranının (INF) aktif kârlılığı oranı (ROA) ve özkaynak kârlılığı oranını (ROE) pozitif, donuk alacaklar/toplam alacaklar oranı (NPL) ve faiz oranının (INT) ise negatif yönde etkilediği, özkaynaklar/toplam varlıklar oranının (CAP) aktif kârlılığı oranını pozitif yönde etkilerken, mevduat/toplam varlıklar oranının (DR) ise negatif yönde etkilediği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Kârlılık, ticari banka

INTERNAL AND MACROECONOMIC FACTORS DETERMINING PROFITABILITY IN COMMERCIAL BANKS: EVIDENCE FROM TURKISH BANKING SECTOR

Banks, which have to work on the basis of profitability and efficiency like other commercial enterprises, need to work on the basis of profitability and efficiency in order to achieve their goals, along with internal factors such as sector shares, distribution of assets and liabilities, interest and non-interest income and expenses, macroeconomic factors such as inflation rate, central bank interest policies, tax policies, gross domestic product and exchange rate policy are also effective.  The aim of this research is to reveal the internal and macroeconomic factors that determine profitability in commercial banks together and with their relative importance. Commercial banks operating in Turkey in the 2014-2024 period and ranking in the top 15 in terms of asset size were included in the research, and quarterly periods from the beginning of 2014 to the beginning of 2024 were taken into account in the financial data and macroeconomic data of the banks. In the research conducted with the panel data analysis method, estimation were made using the Driscoll-Kraay method, which is one of the estimators that can produce robust standard errors. As a result of the research; it was understood that capital adequacy ratio (CAR), loans to total assets ratio (LR), fixed assets to total assets ratio (FIX), interest income ratio (IIR), non-interest income to non-interest expenses coverage ratio (ER), liquid assets to total assets ratio (LAR), asset size (AS) and inflation rate (INF) positively affect return on assets ratio (ROA) and return on equity ratio (ROE), while non-performing loans to total loans ratio (NPL) and interest rate (INT) negatively affect. It was found that equities to total assets ratio (CAP) positively affects return on assets ratio, while deposits to total assets ratio (DR) negatively affects it.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Profitability, commercial bank