Yıl: 2023  Cilt: 58  Sayı: 1  Sayfa: 799-822

doi: 10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.23.03.2101

FİNANSAL HİLE: TÜRKİYE’YE YÖNELİK İÇERİK ANALİZİ

İSMAİL TUNA

2000 yılında gerçekleşen Enron muhasebe skandalı, ekonomik (2008-Mortage Krizi) ve pandemik (Covid-19) krizler, teknolojinin gelişmesi dolandırıcılık ve hile üzerine ilgiyi artırmıştır. Bu çalışmada, EBSCO ve YÖK Tez veri tabanları kullanılarak “hile” üzerine Türkiye’de yapılmış akademik çalışmalar içerik analizi yöntemi ile incelenmiştir. Veri tabanlarından ulaşılan çalışmaların önemli bir kısmı teorik ve kavramsal açıklamalarla hile ve adli muhasebecilik ile ilgili bilgi ve farkındalık düzeylerini arttırmaya yöneliktir. Anket içeren çalışmalar ise farklı örneklem gruplarında hile algısı ve eğilimi, hilenin tespiti ve önlenmesi konuları üzerine olmuştur. Yeni ve proaktif bir yaklaşım olarak bilgi teknolojilerinin (yapay zekâ/veri madenciliği/algoritma) kullanıldığı çalışmalarda ise hilenin tespit edilmesi ve önlenmesi konusu üzerine yoğunlaşılmıştır. Yıllar itibari ile yapılan çalışmaların artma eğilimi gösterdiği ancak ticari sır, kişisel verilerin korunması, adli sürecin devam etmesi, itibar kaybı gibi sebeplerle finansal verilere ulaşma zorluğu hile üzerine yapılmış/yapılacak çalışmaların kısıtlarını oluşturmaktadır. Özellikle gelişen bilgi teknolojileri ile birlikte farklı finansal araçların (kripto para gibi) ve uygulamaların merkeziyetsiz olarak işlem yapmaya olanak tanıması da hilelerin tespiti, önlenmesi ve zararların tazminini daha zor hale getirmektedir. Proaktif yaklaşımlar ve yapay zeka ile tespit ve önleme yöntemleri yanında yeni yöntemlerde geliştirmek hilenin önlenmesinde faydalı olabilecektir. Ayrıca hilenin tespit edilmesi için ihbar hattı, ödüllendirme gibi uygulamalar geliştirmek, denetim işlevini yeniden tanımlamak ve işlerlik kazandırmak da yararlı olacaktır. Ancak önemli olan hilenin ortaya çıkmasının nedenlerini ortadan kaldırabilmektir. Bu da ancak eğitimli ve ahlaklı bir toplum ile gerçekleşecektir.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Hile, Anket, Yapay Zeka, İçerik Analizi, Türkiye

FİNANCİAL FRAUD: CONTENT ANALYSİS FOR TURKEY

The Enron accounting scandal in 2000, economic (2008-Mortage Crisis) and pandemic (Covid-19) crises, and the development of technology have increased the interest in fraud and cheating. In this study, academic studies on "cheating" in Turkey were examined by content analysis method using EBSCO and YÖK Thesis databases. An important part of the studies accessed from the databases are aimed at increasing the level of knowledge and awareness about fraud and forensic accounting with theoretical and conceptual explanations. Studies containing questionnaires were on the perception and tendency of cheating, detection and prevention of cheating in different sample groups. In studies that use information technologies (artificial intelligence/data mining/algorithm) as a new and proactive approach, the focus is on detecting and preventing fraud. The difficulty of accessing financial data due to reasons such as trade secrets, protection of personal data, continuation of the judicial process, loss of reputation, although the studies conducted over the years tend to increase, constitute the limitations of the studies on fraud. The fact that different financial instruments (such as crypto money) and applications enable decentralized transactions, especially with the developing information technologies, makes it more difficult to detect, prevent and compensate for the damages. Developing new methods as well as detection and prevention methods with proactive approaches and artificial intelligence may be beneficial in preventing fraud. It will also be useful to develop applications such as a whistleblowing line and rewards to detect fraud, to redefine and activate the audit function. However, the important thing is to eliminate the causes of fraud. This will only happen with an educated and moral society.

Anahtar Kelimeler (Keywords): Fraud, Survey, Artificial Intelligence, Content Analysis, Turkey